Danimarka Film Enstitüsü’nün bir kaynak başvurusuna, ‘Göçmen kökenli oyuncuların oynadığı filmler taşrada ilgi görmüyor’ gerekçesiyle ret yanıtı vermesi üzerine başlayan tartışmaları basın ve sosyal medyadan takip ediyorum.

Film Enstitüsü’nün bu tavrının ırkçı bir tutum olduğunu söyleyenler de, filmin senaryosunun bir zırvalamadan başka bir şey olmadığını ve bu kaynağı haketmediğini ileri sürenler de var.

Ama ne olursa olsun, bu olay sanat dünyasında yeni bir tartışmanın fitilini daha ateşledi.

Bugüne kadar göç, göçmenlik, uyum gibi konular sadece medyada tartışılırken, sanat dünyası, bir kaç aydın dışında bu tartışmanın içine fazla girmemeye özen gösterdi. Aydınların, sanatçıların göçmen ve uyum tartışmalarından uzak durmalarının önemli bir nedeni ise, bu tür tartışma platformlarının kendilerine puan kazandırmadığını düşünmeleriydi.

Genelleme yapmadan şunu söyleyebilirim: Danimarkalı aydının gözünde göçmenler sadece işgücüdürler. Sığınmacılar da, kendi ülkelerindeki baskılardan kaçarak bu ülkeye sığınan zavallılardır. Onların aşkları, sevdaları, korkuları, kaygıları, hayalleri, umutları yoktur. Onlar üçüncü dünyalıdır. Göçmenlerin çeşitli alanlarda sahip oldukları başarılar onların göçmenliklerinden sonradır. Öncesi var ise de, onlar da kabul görmek için ya isimlerini, dinlerini ya da cinsel tercihlerini değiştirmeleri gerekiyor.

İsviçreli yazar Max Frisch, sloganlaşmış bir saptamasında, “Avrupalılar işgücü istediler ancak gelenler insandı”, demişti.

Acaba sanat dünyasında yeni bir fitili ateşleyen bu tartışma şimdi göçmenlerin insan olduğunun farkına varma tartışması mıdır? Bunu zaman gösterecek. Ama bugüne kadar yapılan filmlerde bunu gördüğümü söylemem pek mümkün değil.

Danimarka sineması göçü ve göçmenliği bugüne kadar ciddi bir biçimde ele alan yapıtlar üretmedi. Son 20-25 yılda yapılan bazı Danimarka filmlerine bir bakın. Örneğin; “Halalabad Blues”, “Pizza King”, “Fighter”, “Sinans Bryllup” (Sinan’ın Düğünü) vs.gibi filmler. Bu filmlerde işlenen temalara gözatıldığı zaman genelde ülkeye uyumsuzluk, evlatların ailelerine ve onların yaşam biçimlerine isyan etmeleri ve asıl önemlisi Danimarka’daki yaşam biçiminin hep daha doğru bir yaşam biçimi olduğu vurgulanmasıdır.

İçerisinde göç ve göçmen unsuru bulunan sinema filmlerine, TV kanallarının sayılarının artmasıyla ardarda çekilen tv dizilerine bir gözatın isterseniz. Bu filmlerde de göçmenlere biçilen roller ortada. Manav, bakkal, taksi şoförü, pizzacı, dönerci, vs tiplemeler. Bu tiplemeler ya zavallıdırlar ya da gelenekseldirler, uyumsuzdurlar, gaddardırlar, kötüdürler, törelerine bağlıdırlar, tutucudurlar, üçüncü dünyanın yaşam biçimini buralara taşımışlardır.

Danimarka gibi küçük ve homojen bir toplumda ulusal kültürün geçirdiği değişimlerden çok, onun nasıl yaratıldığıyla ilgileniliyor.

Son 10 yıldır izlenen politikalarda buna daha ağırlık verildiğine tanık olduk.

Bu nedenle, içinde göçmen unsurunun olduğu filmler bırakın sadece taşra sinemalarını,  büyük kentlerde bile gişe yapmıyor. En sıradan bir Danimarka filmi bile 150-200 bin civarında gişe yaparken, içinde göçmen unsuru taşıyan bir filmin yaptığı gişe en fazla 30-40 bini geçmiyor.

Her ne kadar geçmişte göç dalgasıyla birlikte, aydın ve sanatçılar özellikle sinema ve edebiyat alanında verdikleri yapıtlarda, göçmenleri bir şekilde yansıtmaya çalıştılarsa da, bu yapıtlarda göçmenlere yukarıda anlatmaya çalıştığımın dışında bakılmadı. Onlara daha insani bir pencereden bakılmadığı ve ‘bir üçüncü dünyalı fantezisi’ gibi görülmek istenmediği için bugün bu noktaya gelindi.

Göçmenlere karşı var olan bu tutumun, tartışmanın artık kendini sanat dünyasında da göstermesi düşündürücüdür. Umarız bu tartışmadan sonra belki göçmenlerin de insan olduğunun farkına varırlar.

cengiz.kahraman@haber.dk

by