🔊 Sesli dinle

YETİMHANEDEN KAÇTI, KIZ KULESİ’NE YÜZDÜ, OSMANLI PAŞASI OLDU

Şair Nazım Hikmet’in büyük dedesi Ludwig Karl Friedrich Detroit (1827 – 1878), Almanya’dan Osmanlı’ya uzanan sıra dışı yaşamıyla tarihin ilginç figürlerinden biri. Bir yetimhaneden kaçıp Kız Kulesi’ne yüzerek Osmanlı’ya sığınan Detroit, Mehmet Ali Paşa adıyla Osmanlı’nın üst düzey komutanlarından biri oldu. Onun hikâyesi, Nazım’ın şiirlerine de ilham verdi.

Hüseyin DUYGU
huseyin.duygu@haber.dk

Mehmed Ali Paşa ya da diğer adıyla Ludwig Karl Friedrich Detroit, Alman kökenli bir Osmanlı generaliydi. 93 Harbi’nin ilk aylarında Tuna Cephesinin komutanıydı. Şair Nazım Hikmet’in annesinin dedesidir.

Nazım Hikmet’in Alman büyük dedesi Karl Detroit’in Osmanlı`ya sığınışı ve Kız Kulesi öyküsü şöyle:

Nazım Hikmet’in annesinin dedesi aslında bir Alman… Nasıl mı? Her şey, Karl Detroit’in bir gece yetimhaneden kaçması ve Kız Kulesi’nde son bulan hikayesiyle başlar…

1800’lü yılların başı…Evde anne baba sürekli kavga ederler, bu huzursuzluk ve mutsuzluk sürekli devam etmektedir. Küçük Karl Detroit kavgalardan bıkmıştır artık. Anne babası çocuklarının kavgalarından fazla etkilenmemesi için onu bir yetimhaneye verirler.

Küçük Karl Detrot’in hikayesi de burada başlar…

Karl Detroit, kaldığı yetimhanede bir gün kaçmaya karar verir. Hava soğuk ve kıştır. Gece herkes uyuduktan sonra çarşafları birbirine bağlayarak, pencereden atlar ve karanlığa karışır.

Küçük bir çocuk tek başına ne yapabilir ki? O dönem Hamburg önemli bir liman kenti ve bütün dünya ticaret merkezinin ana noktasıydı.

Karl Detroit, limana gider ve bir Alman okul gemisinde miço olarak işe başlar. Artık anne babası ve yetimhane geride kalmıştır. Onun için rotası belli olmayan bir yolculuk başlamıştır.

Günler süren yolculuktan sonra gemi 1848 yılında bir sabah İstanbul Boğazı’na giriş yapar ve Karl Detroit’in gözüne ilk çarpan ise Kız Kulesi olur. O zaman Kız Kulesi’nde cüzzamlı hastalar yatıyordu.

Detroit, Kız Kulesi’ni görür görmez çok sever ve gemiden atlar, yüzerek Kız Kulesi’ne ulaşır.

Küçük bir çocuğun Osmanlı’ya sığındığı dönemin Sadrazamı olan Mehmet Ali Paşa’ya haber verilir. Bunun üzerine paşa, yanındakilere çocuğu getirmelerini ister. Mehmet Ali Paşa, bu çocuğun bir derdi olduğunu anlar ve ona sahip çıkar.

Paşanın huzuruna çıkan küçük Detroit, çaresiz ve bitkindir. Mehmet Ali Paşa, “Evladım, gemi bütün Akdeniz limanlarından geçti neden orada değil de burada indin.” Bunun üzerine Detroit, pencereden görünen Kız Kulesi’ni parmağıyla göstererek; “Bakın Bakın, işte şurayı çok sevdim” cevabını verir.

Alman hükümeti kısa sürede çocuğun kaybolduğunu ve Osmanlı’ya sığındığını öğrenince Osmanlı’dan çocuğu geri vermesini ister.

Çocuğun derhal teslim etmelerini bildiren bir yazışma başlar. Bunun üzerine Mehmet Ali Paşa, Alman hükümetine cevap verir: “Onu artık himayeme aldım” diye yanıt verir.

Gel zaman git zaman Karl Detroit büyür ve artık o bir Osmanlı paşasıdır. Adı ise Mehmet Ali Paşa’dır artık.

Berlin Konferansı olduğunda Osmanlı’yı temsil etmek için Mehmet Ali Paşa gider. Yıllar önce kaçtığı ülkesi Almanya’ya artık bir Osmanlı paşası olarak ayak basar. Bu arada Mehmet Ali Paşa, evlenmiş ve dört tane de kızı vardır.

Konferans bittikten sonra Osmanlı’ya dönmek için yola çıkan Mehmet Ali Paşa ve heyeti Makedonya sınırlarında eşkıyaların saldırısına uğrar ve öldürülür.

Nazım Hikmet’in annesi Ayşe Celile Hanım (d. 1880), dilci ve eğitimci de olan Hasan Enver Paşa ile Leyla Hanım’ın kızıdır; Celile Hanım’ın annesi Leyla Hanım ise Alman kökenli Osmanlı generali Mehmet Ali Paşa’nın, yani Ludwig Karl Friedrich Detroit’in kızıdır.

Nazım’ın büyük dedesi Karl Detroit o gece çarşafları birbirine bağlayıp yetimhaneden kaçtığında, çarşafların aslında başka insanların kaderini birbirine bağlayacağını elbette bilmiyordu.

“Sevgilim, dayı kızım, Memed’imin anası /
dedelerimizden biri, / 1848 Polonya muhaciri/
belki ben bu yüzden böyle sarı bıyıklı / böyle uzun boyluyum/
oğlumuzun gözleri böyle kuzey mavisi/
Lehistan’dan gelmiş dedelerimizden biri…’