🔊 Sesli dinle

ABD ile yapılan savunma anlaşması Amerikan askerlerine ve CIA’e Danimarka’da üs kurma hakkı tanıyor, insan hakları savunucuları işkence riskine karşı uyarıyor

 Hüseyin DUYGU
huseyin.duygu@haber.dk

Danimarka topraklarında Amerikan askeri üsleri ve askerleri bulunması, Danimarka Parlamentosu’nun bu yıl içinde ABD ile imzalanan savunma işbirliği anlaşmasının yasal dayanağını kabul etmesiyle gerçek olacak.

Hükümet, CIA dahil olmak üzere Amerikan istihbarat servislerinin, Danimarka ile ABD arasındaki yeni savunma anlaşmasının bir parçası olan Danimarka’daki askeri üslere erişim izni alacağını doğruladı.

Tasarı, Danimarka’nın Folketing’de yeşil ışık yakmadan önce anlaşmaya ilişkin temel soruları netleştirmesi gerektiğini gösteriyor. İşbirliği anlaşması ve yasal dayanak, Danimarka’nın 10 yıllık anlaşma süresi boyunca ABD kontrolündeki askeri üslerde işkence ve diğer insanlık dışı muameleyi önleme sorumluluğu da dahil olmak üzere uluslararası yasal yükümlülüklerinin yerine getirilmesini nasıl sağlayacağını belirlemelidir.

Bu, tamamen uydurma bir endişe değil. Zira 2014 yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, iki davada Polonya’nın işkenceye ve hukuka aykırı özgürlükten mahrumiyete katkıda bulunduğu sonucuna varmıştı; zira ABD, Polonya’daki Amerikan askeri üslerinde sorgulamalar sırasında insanlara işkence ve kötü muamelede bulunmuştu.

ABD daha önce tutukluları gizlice CIA’in sözde “kara noktalar” olarak adlandırdığı gözaltı merkezlerine nakletmişti ve bu merkezlerde işkence yapılıyordu. CIA’in daha önce Romanya, Tayland, Mısır ve Litvanya gibi işkence yapılan ülkelerde de ‘kara noktalar’ kurduğu biliniyor. Ayrıca, şu ana kadar hiçbir ABD hükümet yetkilisi CIA’in gözaltı programından sorumlu tutulmadı.

Bu nedenle Amerikan güçlerinin savaş esirlerini veya özgürlüğünden yoksun bırakılan diğer kişileri sorgulamak üzere Danimarka’daki askeri üslere getirip getiremeyeceğinin açıklığa kavuşturulması önemlidir.

Eğer durum böyleyse, Polonya başta olmak üzere, daha önce yaşanan işkence olaylarının tekrarlanmaması için Danimarka, Amerikan hükümetinden özel taleplerde bulunabilir mi? ABD hükümetinden işkence ve diğer insanlık dışı muamele yasağına uyacağının açık bir garantisi var mı? Gözaltına alınanların üslerde bağımsız denetimi sağlanmalı ve gözaltındakilere yönelik kötü muamele durumunda etkili soruşturma ve kovuşturma sağlanmalıdır. Arkasında Amerikan askerleri, CIA çalışanları, siviller ya da özel taşeronlar olması fark etmez.

Danimarka İnsan Hakları dernekleri yöneticilerinin, ABD askeri üslerinde özgürlüğünden yoksun bırakılan kişileri engelsiz bir şekilde ziyaret edebilmesine olanak sağlanması ve Danimarka makamlarının işkence şüphesi olan vakalarda soruşturma başlatabilmesi en iyi çözüm olacaktır.

Danimarka’nın ABD ile savunma işbirliğini güçlendirme arzusu olabilir. Ancak işkenceye karşı küresel mücadelede öncü bir ülke olarak hükümet Danimarka topraklarında bireyleri işkenceden ve diğer insanlık dışı muameleden korumak için ellerinden geleni yapmalıdır.

Bu durum, somut garantilere olan ihtiyacı vurgulamaktadır: Danimarka topraklarında işkence ya da diğer insanlık dışı muamele yapılmamalıdır. Danimarka hapishanelerinde olduğu gibi, üslere ve tutuklulara erişim olmalı, böylece bağımsız bir denetim gerçekleştirilmeli.

Ya ABD’den, savaş esirleri de dahil olmak üzere insanların Danimarka’daki üslere sorgulanmak üzere transfer edilemeyeceğine dair bir garanti alınmalı. Ya da hükümetin üslerde işkencenin nasıl önleneceğine dair somut bir plan sunması gerekir.

ABD Hükümeti güvenilir değil.  İşkence insanlık suçudur.