🔊 Sesli dinle

Mustafa AYDINLI

Çorumlu Kadın Halk Ozanları adlı kitap, iki güçlü ve yetkin halk ozanı, yazarımız, Hasan KORKMAZ ile İbrahim GÖSTERİR’in birlikte hazırladıkları bir eser. Daha önce bu iki ozan ve yazarımızın eserleri hakkında bu köşeden bilgiler vermiştik.

Çoğu okuyucumun tanıyacağını umuyorum. Uzun emeklerle, özveri ve geniş bir araştırma sonucu ortaya çıkan bir eser. Sanıyorum konu aldığı bölgede hem geniş bir araştırmayı içeriyor, hem de yalnızca bir yörenin kadın ozanlarını kapsaması bakımından kendi alanın da bir ilk olma özelliği taşıyor.

Kitap Çorum Belediyesinin bir kültür hizmeti olarak çıkıyor. Çorum Belediye Başkanı Sayın Dr. Halil İbrahim AŞGIN tarafından yazılmış bir sunum yazısı ile başlıyor. Yazarların ortaklaşa yazdıkları bir ön söz ile devam ediyor.

Yazarlar bu konuda bugüne kadar ciddi bir çalışma yapılmadığından yakınıyorlar.  “Çorum’da bu alanda çalışma yapan halk bilimcimizin olmadığını” (s. 9) belirtiyorlar.

Erkek ozanlara oranla sayısı çok az olan kadın ozanlarımızın geçmişte kayıt altına alınmadığı için unutulduğunu, şiirlerinin de kaybolduğuna değiniyorlar. Çalışma Çorum yöresinin kadın ozanlarını eserleriyle birlikte kayıt altına alma amacını taşıyor.

Bunun yanında şiir yazdıkları bilindiği hâlde “Ayla Malkoç, Leyla Harika, Hasibe, Nuriye Sapaz, Yeter Ana” (s. 11) gibi ozanlarımızın eserleri kayıt altına alınmadığından, ulaşacak bir kaynak bulamamanın eksikliğini duyuyorlar. Kitabın tek eksiğinin ise bu olduğunu açıklıyorlar.

Kitabın birinci bölümü ozanlık tarihi, kadın ozanların yaşadığı toplumsal çevreden, ozanlığa başlaması, yetişmesi, eğitim durumu, mesleki açıdan kadın ozanlar gibi temel ve teorik konulara değiniyorlar.

Bu bölümde “Ozanlık Geleneği İçinde Çorumlu Kadın Halk Ozanları” konulu geniş bir anlatıma yer veriyorlar. Genelinde âşıklık geleneği üzerine yönelik çalışmaların Tanzimat (1839)’tan sonra başladığını, ancak kadın ozanlar hakkındaki araştırmaların ise 20. yüzyılın son çeyreğinde yoğunlaşabildiğine dikkat çekiyorlar. “Dolayısıyla kadın ozan sayısının azlığını, erkek egemen toplum yapısıyla açıklayan görüşlerin daha tutarlı olduğu söylenebilir.” (s. 25) değerlendirmesin de bulunuyorlar.

Yazarlar, erkek egemen toplumda, erkek ozanların duygularını açıkça ortaya koymalarına rağmen, kadın ozanlar duygularını açıkça ortaya koyamadıklarını belirtiyorlar. “Bu nedenle kadın ozanlar sevdalanma sonucu âşıklığa başlasalar bile bunu açıklayamadıklarını, bu durumun Çorumlu kadın ozanlar içinde geçerli olduğunu” söylüyorlar (s. 32).

Kitabın ikinci bölümünde ise yaşam öyküleri ile şiirlerine ulaşılabilen kadın ozanlara yer veriliyor. Akkız Ana mahlaslı Akkız Koçak’la başlayıp, Firari mahlaslı Zöhre Eylem Yıldırım ile biten 50 ozanın yaşamları şiirleri, sanatları değerlendiriliyor.

Kadın ozanlar şiirlerinde her biri birbirinden değerli, değişik konulara değiniyorlar. Kadın ozanlarımızın seçkin örneklerini görünce ülkemizin, Anadolu’nun kültürel zenginliği, kadınlarımızın bilgeliği, edebi yetkinliği karşısında şaşıp kalıyor insan. Çok değil, daha yüzyıl kadar önce kadınlar yok sayılıp nüfus sayımında bile sayılmazken, yaşamın her alanında olduğu gibi edebiyat alanında da var olduklarını eserleriyle kanıtlıyorlar.

Kadın ozanlarımızın eserlerine yansıyan özgürlükçü ruhu, duygu dünyalarının derinliğini görmek, ana sıcaklığındaki seslerini duymak, eserlerini okumak insana güç veriyor. Gurur duyuyorsunuz.

Kadın ozanlarımız türkülerini yaşayarak yazıyorlar. Onların söylediği türkülerin daha duygulu, daha içten olmasının nedeni de bu olmalı. Türküleri olmayan toplumlar duygusuz, ruhsuz toplumlardır. Kadınların ozan olarak aşkın, özgürlüğün türkülerini söylemesi, bu alanda güçlü bir birikim yaratmaları, bir yandan kültürel zenginliğimize katkı sağlarken bir yandan da eşitlikçi bir toplum düzeni kurma yolundaki geleceğe dönük umutlarımızı yeşertiyor. Gönenç duyuyoruz.

Hasan KORKMAZ ile İbrahim GÖSTERİR’in birlikte hazırladıkları bu yapıt, mutlaka okunup değerlendirilmesi gereken bir bilimsel kitap olarak ilgiye değer niteliktedir. İki seçkin, değerli ozan ve yazarımızın tarihin derinliklerinden kadın ozanlarımızı bulup çıkarmaları, onları edebiyat dünyasına tanıtmaları, daha da önemlisi birçoğunun şiirleriyle birlikte unutulup gitmelerini önlemeleri önemli bir hizmettir. İyi ki varsınız değerli KORKMAZ ve GÖSTERİR.

Elli değerli ozan arasından seçmekte zorlandığım bazı dizeleri tadımlık niyetine değerli okuyucularımla paylaşmak isterim.

Naile Esen Uslu (Zeyno Bacı)’dan iki dörtlük;

Soyguncu elinde bir büyük kazma
Bu fakir halkıma kuyu kazıyor
Gel kardaşım dinle sözüme kızma
İçimizde işbirlikçi geziyor

Zeyno Bacı halkı için konuştu
Koca ömür insanlığa çalıştı
Doğu batı şu âlemi dolaştı
Haksızlar hep haklıları eziyor

Satı Tunç (Küçük Satı), “Kadın yaratılmış yaratıcıdır.” diyerek neler söylüyor?

 Kadın yaratılmış yaratıcıdır
Büyükler anadır, küçük bacıdır
Köydeki hayatım içler acıdır
Hor görmen kadını Allah yarattı

Bazıları kıymet vermez kadına
Kara leke sürer temiz adına
Bazen çifte gittim bazen oduna
Hor görmen kadını Allah yarattı

Küçük Satı derki artık yaşlandım
El içinde kötülendim, taşlandım
Tekmelendim, tokatlandım, haşlandım
Hor görmen kadını Allah yarattı

Yine besteci, yorumcu ve ozan Ezgili Kevser ilim, irfan üzerine adeta gürlüyor.

Hakikat ilminin şehri Aliler
Balım Sultan hem de Kızıl Deliler
Horasan ilinden gelen veliler
İlimsiz irfansız olmaz dediler

İlmi reddedenler kalırlar yaya
Yoktur mürşitler düşerler zaya
İlimle gidenler çıkarlar Ay’a
Erişir menzile kalmaz dediler

İlimi esas bil uzay çağında
Sevgi hoşgörünün kavrul yağında
Sevgiyle yeşeren gönül bağında
Ezgili güllerin solmaz dediler

Emine Arslan Örgel ise dizelerinde özgürlük için haykırıyor.

Bana sorma kimlerdenim kimdenim
Toprağım özgürlük, taşım özgürlük
İnsanlığı bir sayacak dindenim
Gençliğim özgürlük, yaşım özgürlük

Yan yana, kol kola birlik olmaya
Çalış insan olup insan kalmaya
Emeğimin bedelini almaya
Tırnağım özgürlük, dişim özgürlük

Bunlar sadece Çorum iline ait kadın ozanlarımız, bütün illerin ozanlarının araştırıldığını düşünün, kim bilir ne cevherler bizden, biz onlardan habersiz kaybolup gidiyor.

325 sayfa kitap birbirinden güzel şiirlerle devam ediyor. Çorum Belediyesinin Kültür Hizmetleri bölümünden kitabı ücretsiz edinebiliyorsunuz.

Okumakla kültürel gelişmişlik üzerine çok şeyler kazanacağınız kitabı başta öğretmen öğrenci olmak üzere, herkese okumayı öneriyorum.

Elinize yüreğinize sağlık değerli KORKMAZ ve GÖSTERİR yazarlarımız.

Kaynakça:
KORKMAZ, Hasan-İbrahim GÖSTERİR (2024), Çorumlu Kadın Halk Ozanları, Çorum Belediyesi Kültür Yayınları 1. Baskı, 325 s.