🔊 Sesli dinle

İSMAİL HAKKI TONGUÇ, MEHMET BAŞARAN: KÖY ENSTİTÜLERİNİN HAS İNSANLARI

İsmail Hakkı Tonguç’un ölümünün 65., Mehmet Başaran’ın 10. yılında düzenlenen anma etkinliğinde, Köy Enstitülerinin eğitim felsefesi, Cumhuriyetin aydınlanma idealiyle bir kez daha hatırlatıldı. Lüleburgaz’da gerçekleşen etkinlikte, geçmişin ışığıyla geleceği aydınlatmanın yolları konuşuldu.

Hüseyin DUYGU
huseyin.duygu@haber.dk

Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği Lüleburgaz Şubesi, Lüleburgaz Belediyesi ve Kepirtepeliler Eğitim Vakfı paydaşlığında, “Uygarlık Yolunda İki Meşale: Tonguç ve Başaran “konu başlıklı Etkinlikte, İsmail Hakkı Tonguç’un aramızdan ayrılışının 65., Mehmet Başaran’ı, aramızdan ayrılışının 10. yılında anma etkinliği 27 Haziran 2025 tarihinde Lüleburgaz, Mehmet Başaran Meydanında gerçekleşti.

17 Nisan 1940 yılında, dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel ve İsmail Hakkı Tonguç’un önderliğinde kurulan, Cumhuriyet’in aydınlanma devrimlerinin en önemli eylemlerinden biri olan Köy Enstitüleri, Türkiye’nin dünya eğitim tarihine kazandırdığı en özgün eğitim projelerinden biri olarak döneme damgasını vurmuştu.

Türkiye’de yazın ve düşün yaşamına yön veren aydınlarımızın çoğu Köy Enstitüleri ya da onların devamı olan öğretmen okullarından mezun olmuşlardır.

Bu kapsamda Köy Enstitülerinin mimarı ve dönemin İlköğretim Genel Müdürü İsmail Hakkı Tonguç ve Kırklareli’nin Lüleburgaz ilçesine bağlı Ceylan Köyü’nde doğan, 1940’lı yılların sonundan itibaren güçlenen köy edebiyatı hareketinin ve Köy Enstitülü yazarlar kuşağının en önde gelen isimlerinden biri olan Mehmet Başaran’ı anma etkinliği yapıldı.

Seher Zamür’ün sunduğu etkinlikte Yeni Kuşak Köy Enstitüler Derneği Lüleburgaz Şubesi başkanı Hamiyet Gülaçar, Lüleburgaz Belediye Başkanı Murat Gerenli, Kepirtepe Eğitim Vakfı Genel Sekreteri Sibel Gündüz, YKKED Genel Merkezinden Enver Kenar ve Tanıtman Yazar Hüseyin Duygu günün anlamını içeren birer konuşma yaptılar. Ayrıca Aysel Tan, Necdet Balcı, Muammer Gözlüklü ve Eylül Akbaşak birer şiir okudular. Birgül Tınmaz Yenice sazıyla ve güzel sesiyle Trakya türkülerinden üç parçayla etkinliğe katkı sundu.

Etkinlikte yapılan konuşmalarda şu ortak noktanın altı çizildi: Köy Enstitülerinde çocuklara bilgi vermek yerine, bilgiye nasıl ulaşabilecekleri ve ulaştıkları bilgileri nasıl kullanacakları öğretilmiştir. ‘İş içinde, iş aracılığıyla, iş amaçlı eğitim’ eğitim sürecinin içinde yer almıştır” ifadelerine yer verildi. Enstitüler sayesinde iyi eğitimden geçmiş köy çocuklarının, köylerine dönmüş ve bilgiyi anlaşılır şekilde dokunduğu her yurttaşa yaymıştır. Bugün Köy Enstitüsü ruhunu yeniden yakalamanın ancak çağdaş, üretken, demokratik, bilimsel ve laik eğitim yöntemini, eğitim sisteminin her aşamasına uygulayarak; eleştiren, sorgulayan çağdaş bireyler yetiştirmekle olacağının altı da ayrıca çizildi.

Etkinliğin açılış konuşmasında Hamiyet Gülaçar, Köy Enstitülerinin felsefesini, Yeni Kuşak Köy Enstitülüler Derneği Lüleburgaz Şubesi olarak her yıl yaptıkları çeşitli etkinliklerle İsmail Hakkı Tonguç ve Mehmet Başaran’ı anarak anlatmaya çalıştıklarını söyledi.

Kepirtepe Eğitim Vakfı Genel Sekreteri Sibel Gündüz ise, Lüleburgaz’lı Mehmet Başaran’ın Köy Enstitülü yaşamı, şairliği ve gördüğü baskıları içeren bir konuşma yaptı. Mehmet Başaran’a ölünceye yapılan haksızlık ve baskılardan söz etti. Şöyle bir örnek de verdi. Menderes döneminde Köy Enstitüleri ‘kökü dışarda diye suçlanır. 1950’li yıllarda yapılan bir etkinlikte İsmet İnönü’nün önünde şiir okuyan Mehmet Başaran, Bulgaristan kökenli olduğu için okuduğu bu şiir yüzünden soruşturmaya uğrar.

Lüleburgaz Belediye Başkanı Dr. Murat Gerenli yaptığı kısa ve öz konuşmada, Köy Enstitülerinin fikir babası İsmail Hakkı Tonguç ve hemşerimiz eğitimci, yazar, şair Mehmet Başaran’ı adını verdiğimiz, anısını yaşattığımız alanda anmaktan mutluk duyduğunu, Köy Enstitülerinin ruhunu yaşatmaya devam edeceklerini söyledi ve tüm katılımcılara teşekkür etti.

Söz alan YKKED Genel Merkezinden Enver Kenar, İsmail Hakkı Tonguç ve Mehmet Başaran ışığında Köy Enstitüleri üstüne kapsamlı bir konuşma yaptı. Köy Enstitülerinin gerekliliğini ilk anlayan yöneticilerinin dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel ve İsmail Hakkı Tonguç oldu dedi. Enver Kenar ayrıca Lüleburgaz’ın bugün aramızda olmayan kültür insanlarının adlarını saydı. Bunlar, Cahit Irgat, Hürrem Arman, Niyazi Akıncı ve Mehmet Başaran’dır…

Tanıtman yazar Hüseyin Duygu, Danimarka’da eğitim alıp, orada 30 yıl eğitim sektöründe çalıştığı için, Danimarka Halk Okulları ve Köy Enstitülerinin ortak felsefesini ve noktalarını görünür kılmaya amaçlayan bir konuşma yaptı

Bütün konuşmacıların ortak vurgusu; ‘Köy Enstitülerinin felsefesi, heyecan ve ruhunu okullarımızda yaşatmak, tüm yurtta Cumhuriyetin, aydınlanmanın ateşini yeniden yakmak, ülkemizin geleceğine umut ve ışık olabilmek’ oldu.