🔊 Sesli dinle

YER İSİMLERİ SORUNU 2

Yer isimleri sorunu konusundaki ilk yazımıza “Latmos Değil Beşparmak” başlığı koymuştuk. Gelen yorumlar bir istisna ve bir çekimser ile Beşparmak Dağları’na Latmos denmesine karşıydı. Mustafa Kaptan şöyle yazmış: 

Abdullah Gürgün

Yer isimleri sorunu konusundaki ilk yazımıza “Latmos Değil Beşparmak” başlığı koymuştuk.

Gelen yorumlar bir istisna ve bir çekimser ile Beşparmak Dağları’na Latmos denmesine karşıydı.

Mustafa Kaptan şöyle yazmış:

     Abdullah bey arkadaşımıza aynen katılıyorum, bizim Serçin köyü, Bafa Gölü’nün kuzey kıyılarında kuruludur. Çok eski tarihi vardır. Hemen hemen her evin penceresinden dışarıya bakılınca gerçekten açık duran sağ elin parmakları gibi Beşparmak Dağları’nın zirveleri görülür. Küçükken tek tek sayardık. Kışın zirveler karla kaplanırdı ve bir başka güzel görünürdü. Sanki elimizi uzatsak dokunuverecek gibi hissederdik. Velhasıl Beşparmak Dağları, bu adıyla bizimdir. Son yılların moda tabiri ile Latmos Dağları onların olsun. Beşparmak Dağları bizim kökümüzdür, özümüzdür. Üstelik Aydın ile Muğla illerinin ortak mülkü ortak değeri ve sevdasıdır. Bu vesileyle Abdullah arkadaşımıza, konuyu dile getirdiği için teşekkür ederim. Mustafa Kaptan

Ayşe Çobanyıldızı içinde daha çok “Latmos” sözcüğü geçen ama şu tümceyi de içeren bir yazı paylaşmış:

     “Hellenler Lada [Lykia dilinde Ana tanrıça. Aynı zamanda “kadın, eş, hanım”. İngilizlerdeki “lady”] ismini Latmos olarak değiştirerek kente de bu ismi vermişlerdir.”

Bu bilgi internette pekçok yazıda da yer alıyor. Beşparmak Dağları’nın bir ucunda yer alan, en yakınımızdaki Söke Kaymakamlığı’nın internet sitesinde de yer alıyor:

     “Latmos, Hellen dilinde değiştirilmiş bir sözcüktür.“ (1)

Peki acaba “Lada” nasıl Helenleştiriliyor?

Yanıtı Prof. Dr. Bilge Umar’dan alalım. Umar, Türkiye Halkının İlkçağ Tarihi kitabında, “a” ile biten sözcüklerin sonundaki “a”nın  “os”a çevrilerek Helenleştirildiğini anlatıyor. (2)

Prof. Dr. Bilge Umar Türkiye’deki Tarihsel Adlar kitabında da şöyle diyor:

     “Latmos (Dağı, Körfezi, Kenti) adının aslının da yörede tapkı gören Lada ile bağlantılı olduğu ve Lad(a)-(u)ma, Lada Halkı ögelerinden türetildiği, ancak dağ adı Helen ağzında -a ile bitmeyeceği için, eril adlara özgü bitiş alacağı için Lad(a)-(u)ma’nın Latmos edildiği

kolayca anlaşılıyor.” (3)

Mylasos’a Milas; Halikarnasos’a Bodrum; Meandros’a Büyük Menderes; Kaytros’a Küçük Menderes vb dediğimiz gibi bir zamanlar Lada’dan Latmos’a çevrilmiş olan dağlara da [neden dağ sözcüğünün Helencesi kullanılmaz?] Başparmak Dağları, Latmos Körfezi [Neden körfez sözcüğünün Helencesi kullanılmaz?] yerine Bafa Gölü demek daha doğru olur. Çünkü artık yüzlerce yıldır bu isimler kullanılıyor ve haritadaki isimler de bunlardır. Özellikle bölgenin insanı olan bizler için bu yerlerin, her deresinin, her tepesinin anısı vardır. Kimliğimizin oluşmasına katkı yapmıştır. Bu dağlar binlerce yıldır insanlara yurt, yuva olmuş, çeşitli isimler almıştır. Yakın tarihimizde de kurtuluş savaşçılarına, efelere, devrimcilere yuva olmuştur. Kitaplarda anılmıştır. “Beşparmak’tan inmem ben / Gümüşlü de mavzerimi vermem ben” diye türküsü vardır. Latmos’un romanı, türküsü var mı?

Son yarım asırdır bu dağlar vahşi kapitalizmin barbar saldırıları altında. Gaddar madencilik bölgenin karabasanı haline geldi. Doğa ve çevreye duyarlı insanlar buralar için mücadele ediyorlar. Bir avuç insan ellerinden geleni yapmaya çalışıyor. Ne var ki, bölge halkını arkalarına alamıyorlar. Örgütlenemiyorlar. Sosyal medyada binlerce beğeni almak HİÇ yetmiyor. Örgütlenmek, birlik olmak için en başta dil birliği etmek gerek. Yüzlerce yıllık Beşparmaklara “Latmos” diyerek mücadele etmek, daha baştan “dışardan gazel okuyoruz” anlamına gelir, güven vermez. Halkı yabancılaştırır.

En iyi lokantalara verilen Michelin ödülünden iki tane birden alarak Bafa bölgemizin onur ve guru kaynağı olan turizmci Orhan Serçin ile de konuştuk. Ona, “çekimser” diyorum. İtiraz etmemekle birlikte, biraz şaka ile karışık, “Nereden çıkardın abi bu Helen, melen işini yaa?” diye biraz sitem etti.

Hemen başta Michelin baş kahramanını söyleyelim, Orhan’ın eşi Özgün Serçin. Özgün Hanım, (İsmi güzel Türkçe bir isim) annesinden babasından atasından edindiği bilgi ve beceriyi kendine özgü el marifetiyle birleştirerek Kapıkırı’na ve Egeye özgü yemekleri sunmuş konuklara. Ve iki ödüle birden layık görülmüş. “Orhan” da çok güzel Türkçe bir isim “Or-Han”; “büyük lider”, “üstün han“, “Şehrin Yöneticisi”, Osman Gazi’nin Oğlu, Osmanlı imparatorluğunun ikinci padişahı…

Orhan, padişah olmamış ama Kapıkırı’na yıllarca muhtarlık yapmış. İşletmesini de, temiz, titiz yönetmiş. İki oğlu ile birlikte ve mükemmel bir ekip çalışmasıyla başarıda büyük katkısı olmuş.

Orhan’ın işletmesi Herakleia Latmos kalıntıları üzerindeki Kapıkırı Köyü’nde, Agora ile Atena Tapınağı yakınında. Lokanta ve pansiyonunun adı Agora; turizm işletmesinin adı Latmos. İşletme böyle bir yerde olduğu için isimleri yadırgamıyorum.

AMA aynı yerde bir şube açarlarsa, Özgün Lokanta, Kapıkırı Lokantası ya da Kır kapısı Lokantası isimlerini ö-ne-ri-yo-rum. Ve hatta neden Bafa Lokantası olmasın? Her biri çifter Michelin adayı olur mutlaka.

Bafa, bence bölgenin en eski isimlerinden biri.

Orhan Serçin ve yorumcu dostlarımızdan Fuat Kırcı, Bafa isminin havyarı alınmış Kefal’den geldiğini söylediler. İlkokul öğretmenim Süleymen Aloğlu bir zamanlar bana Bafa isminin Bafi, Vafi ya da Bafos isimli bir kızdan ötürü verildiğini anlatmıştı.

Gelecek yazımızda beyin jimnastiğine ve fikir alışverişimize kaldığımız yerden devam edeceğiz.

Bu arada Latmos’çu istisnamız, bana “ırkçı, şoven, inkarcı” gibi sıfatlar yakıştırmış. Gazeteciyiz, tarafsızız ya bunu da sizlerin takdirine bırakıyorum.

21 Şubat Dil bayramımız kutlu olsun.

• http://www.soke.gov.tr/herakleia-latmos-besparmak
• Bilge Umar, Türkiye Halkının İlkçağ Tarihi, Ege Üniversitesi Basın Yayı Yüksek Okulu Yayını, İzmir,i 1982, s. 23
• Bilge Umar, Türkiye’deki Tarihsel Adlar, İnkilap Kitabevi, İstanbul, 1993, s. 509