🔊 Sesli dinle

Ritüellerle harmanlanan bu geleneksel oyun, doğayla uyum içinde yaşayan toplumların inançlarını ve dayanışma kültürünü yansıtıyor.

Tülay Çetinkaya Saraçoğlu
tulay@haber.dk

Anadolu’nun zengin kültürel mirası içinde yer alan Çömçe Gelin, geleneksel bir çocuk oyunu olmanın ötesinde, doğayla iç içe yaşayan toplumların inanç ve ritüellerini yansıtan önemli bir halk geleneğidir. Özellikle Türkmen, Yörük ve Tahtacı Alevileri gibi göçebe veya yarı-göçebe Türk topluluklarının folklorunda yer alan bu oyun, Anadolu’daki Alevi-Bektaşi toplulukları ve bazı Kürt grupları arasında da benzer şekillerde oynanmaktadır.

Yağmur duasının oyuna dönüşen hâli

Çocukluğum, babamın görevi nedeniyle Anadolu’nun birçok yerini dolaşarak geçti. Bu göçebe gibi hayat bana farklı kültürleri tanıma ve geleneklerine tanıklık etme fırsatı sundu. Çömçe Gelin’i ilk kez İç Anadolu’nun küçük bir köyünde, misafir olduğumuz bir evde gördüm. O gün köy çocukları beni de oyunlarına dahil etti. Bahçeye çıktığımızda, yaşça büyük olanlar ellerinde tahta bir kepçeye bezden yapılmış bir baş takmış, süslü bir kukla taşıyordu. “Hadi gelin, Çömçe Gelin köyü gezecek!” diyerek peşlerine takıldık.

Bu oyun özellikle ilkbahar aylarında, kurak geçen dönemlerde yağmur duası amacıyla oynanır. Tarımla uğraşan köylüler için suyun hayati önemi büyüktür ve bu tür ritüeller, doğanın bereketini artırmak için yapılan eski inanışların bir parçasıdır.

Çömçe gelin nasıl oynanır?

1. Hazırlık Süreci

Çocuklar, oyunun merkezinde yer alan Çömçe Gelin kuklasını hazırlamak için bir tahta kaşık (çömçe) veya sopa kullanır. Bu kuklaya, tencere kapağı ya da küçük bir örtü eklenerek gelin süsü verilir. Yüzü bazen kömürle veya boya ile şekillendirilir, başına ise bir örtü bağlanır.

2. Kapı Kapı Dolaşma

Hazırlık tamamlandıktan sonra çocuklar ellerine Çömçe Gelin’i alarak mahallede veya köyde kapı kapı dolaşır. Evlerin önünde şu gibi maniler söylenir:

Çömçe Gelin suya gider,
Yağmur yağsın, çimen biter!

Ev sahipleri, bereket getirmesi için çocukların üzerine su serper ve bazen un, bozuk para ya da yiyecek verir. Bu, köyde dayanışmayı artıran sembolik bir paylaşım ritüelidir.

3. Yağmur Duası ve Şenlik

Oyunun sonunda toplanan yiyeceklerle çocuklar bir araya gelip ortak bir yemek hazırlar. Bu esnada şarkılar ve maniler söylenerek eğlenilir. Eğer oyun sonrasında gerçekten yağmur yağarsa, bu Çömçe Gelin’in bereket getirdiğine yorulur.

Çömçe Gelin’in kültürel ve sosyal önemi

Bu oyun, sadece bir eğlence aracı değil, aynı zamanda topluluk içinde birlik ve dayanışmayı pekiştiren bir gelenektir. Çocuklar bu sayede doğa olaylarıyla insanların etkileşimini, eski inançları ve paylaşmanın önemini öğrenir. Çömçe Gelin, Anadolu kültüründe doğayı etkileme, bereketi artırma ve toplumsal dayanışmayı güçlendirme amacı taşıyan eski geleneklerin bir yansımasıdır.

Günümüzde unutulmaya yüz tutmuş olsa da Çömçe Gelin, yaşatıldıkça bizlere atalarımızın doğayla kurduğu güçlü bağı hatırlatmaya devam edecek.