Solak olmak uzun yıllar boyunca sanki tedavisi aranan bir hastalık gibi görüldü. Bilim insanlarına göreyse, solak olmak o kadar da kötü bir şey değil. ABD başkanlarından şampiyon sporculara birçok ismin de ortak özelliği solak olmak.

Almanya’daki Oldenburg Üniversitesi’nde yapılan bir araştırma, masa tenisi ve kriket gibi topun rakip oyuncudan ayrılıp size ulaşıncaya kadarki zaman aralığını, yani ‘zaman baskısını’ kontrol etmenin kritik olduğu sporlarda, solak profesyonellerin sayısının daha fazla olduğunu ortaya koydu.

BBC Türkçe’nin haberine göre, eğer siz de solaksanız ama spora pek de merakınız yoksa, yine de endişe etmeyin. İngiliz Daily Telegraph gazetesi, solak olmanın olası avantajlarını derledi.

Sol el ve beynin sağı arasındaki ilişki
Araştırmaya göre, en iyi kriket atıcılarından beşte biri, beyzbol atıcılarından da üçte biri sol elini kullanıyor.
Araştırma ekibinden Florian Loffing bunu şöyle açıklıyor: Sağ elini kullananlar karşı tarafın da sağ eliyle karşılık vermesine alışık olduğu için, solakların toplarını karşılamakta zorlanıyor olabilir.

Solaklar başkan oluyor

Barack Obama, Ronald Reagan ve Bill Clinton gibi ABD’nin eski başkanlarının ortak yanı, solak olmaları. Tesadüf mü? Belki de öyle.

Yine de matematik ve siyaset gibi zekayla bağlantısı kurulan alanlarda solakların sayıca baskın olduğu düşünülüyor. Bir teoriye göre bunda sol elini kullananların beynin sağ tarafını daha fazla kullanmasının payı var.

Bir başka teori de, solakların küçük yaşlardan itibaren sağlak insanların baskın olduğu bir dünyada hayatta kalmak için küçük çözümler üretmeye başlamaları.

Sebebi ne olursa olsun, Nobel Ödülü’nü kazananların listesindeki solakların sayısı dikkat çekici. Üstün zekâlılar topluluğu Mensa da üyelerin yüzde 20’sinin solak olduğunu söylüyor.

Solaklar kuyrukta daha az zaman geçiriyor
Süpermarketteki kasaların önünde 20 tane sıra olduğunu düşünün. Hangisini seçerdiniz? Araştırmalar sağlakların daha çok sağ taraftaki kuyruğa girme eğiliminde olduğunu gösteriyor. Böyle olunca sol taraftaki kuyruklar daha kısa oluyor.

Bilgisayar oyunları ve play-station’ın şampiyonları
Avustralya’daki bir üniversitede yapılan araştırma, solakların video oyunlarda avantajlı olduğunu gösteriyor. Sağ elini kullananlara oranla solaklar çok sayıda bilgiyi daha hızlı beyinde işlemden geçiriyor ve daha hızlı harekete geçebiliyorlar. Böylece havada uçuşan sanal mermiler de zombiler de yenmesi çok daha kolay düşmanlara dönüşüyor.

Solak mankenlerin ‘catwalk’ yeteneği
Bütün ünlü mankenler bilir – eğer podyumda catwalk (kedi yürüyüşü) yaparken sola doğru en doğal haliyle dönebiliyorsan, kazanan sensin demektir. Solaklar için bu çocuk oyuncağı. Eğer mankenseniz, azılı rakibiniz olan bir başka mankenin suratına zarar verecek bir hareket yapmak, geleceğiniz için hiç de iyi olmayabilir.

Solakların sayısı neden az

Hangi elinizi kullandığınız düşünme biçiminden işitmeye kadar birçok şeyi etkiliyor. Çocukken kalem alıp boyamaya başladığımızda ileride hangi elimizi kullanacağımız belli olur. Peki, sağ elini kullananların sayısı neden çok daha fazladır, solaklar neden azınlıktadır?

1:10 oranı
İnsanların yüzde 40’ında sol kulak, yüzde 30’unda sol göz, yüzde 20’sinde sol ayak, yüzde 10’unda ise sol el ağır basıyor. Bunun nedeni ne olabilir? Sol elini kullananlar neden bu kadar azınlıkta?

Eskiden çocuklarda solaklık giderilmesi gereken bir hata olarak görülürdü. Bugün de solaklığa dair olumsuz anlam yüklemesi hala dilimizde devam ediyor. İngilizcede sol anlamındaki ‘left’ kelimesinin kökeni, ‘zayıf’ anlamına gelen Anglo-Saxon ‘lyft’ kelimesine dayanıyor.

Peki, sağ ya da sol el kullanımını belirleyen şey nedir? Evrim açısından baktığımızda bir elde uzmanlaşmak mantıklı geliyor. Şempanzeler farklı görevlerde farklı ellerini kullanmayı tercih ediyor.

Primatologlar doğal ortamda şempanzeleri incelediğinde el kullanımlarının bizden çok farklı olduğunu gördü. Yaptıkları her işte yarısının sağ eli, yarısının sol eli kullandığı görüldü. O halde insandaki 1’e 10 oranı evrimin hangi aşamasında ortaya çıkmıştı?

Buna dair önemli bir veri Neandertallerin dişlerinde görüldü. İnsanın bu ataları zeki ama biraz beceriksizdi. Baskın olan elleriyle bıçağı tutup avladıkları hayvanın etini keser ve dişleriyle koparırdı. Öndeki kesici dişlerdeki yıpranma şekli hangi elin ne amaçla kullanıldığını gösterir. İlginçtir ki Neandertallerde de 1’e 10 oranına rastlandı.

Genetik faktör
Sağ ya da sol el kullanımı genetiğe bağlıdır. Ama genetikçiler hala DNA’nın hangi kısmının bunu belirlediğini bulmaya çalışıyor. Bu, 40 farklı gene bağlı olabilir. Yani, sol eli kullananların sadece yüzde 10 oranında olmasının nedeni hala bilinmiyor.

Peki, sol eli kullanmanın insan yaşamında herhangi bir etkisi var mı? Makas, fermuar ya da dolmakalem kullanırken biraz zorlanma dışında…

Sol el kullanımının beyni nasıl etkilediği konusunda tartışmalar uzun zamandır sürüyor. Beynin sağ kısmı sol eli, sol kısmı ise sağ eli kontrol ediyor. Solak olmak beynin yapısıyla ilgili bir şeylere işaret ediyor olabilir.

Londra’daki UCL Üniversitesinden psikolog Chris McManus’a göre, “Sol elini kullananlar bazı bakımlardan daha yetenekli iken bazı alanlarda da dezavantajları olabilir. Solaksanız beyniniz normalden farklı biçimde organizedir ve bu da size başkalarında olmayan yetenekler sunar.”

Oxford Üniversitesinden gelişim nöropsikologu Profesör Dorothy Bishop, yıllar boyunca solaklığı disleksi ve otizm gibi rahatsızlıklarla ilişkilendirenler olduğu gibi, mimar ve müzisyenlerin solak olma ihtimalinin daha yüksek olduğunu söyleyerek olumluluklar atfedenlerin de olduğunu söylüyor.

Neden değil sonuç
Ancak Bishop bu bağlantıların biraz da seçmeli algıyla ilgili olduğunu düşünüyor. Bu tür bağlantıları bulmaya çalışan araştırmacılar, kendi tezlerini doğrulayan örnekleri abartıp, diğerlerini göz ardı edebiliyor olabilir.

Down Sendromu, epilepsi ve serebral palsi gibi rahatsızlıklarda sol-sağ el oranının 1:10 değil de 50:50 olduğunu gözlemleyen Bishop, solaklığın neden değil bir sonuç olabileceğini belirtiyor. “Sorunları yaratan solaklığın kendisi değil. Solaklık, altta yatan başka bir nedenin belirtisi olabilir. Ama çoğu insanda entelektüel bilişsel gelişim açısından bunun herhangi bir önemi yoktur.”

Bu konudaki tartışma devam ediyor ve bu konuyla ilgili öğrenecek çok şey var daha. Fakat Belfast’taki Queen’s Üniversitesinden Peter Hepper’in çalışmaları sayesinde, anne karnındaki bebeğin hareketleri ultrasonla izlenerek doğduğunda hangi elini kullanacağı önceden tespit edilebiliyor.

Hepper, her 10 bebekten 9’unun sağ elinin baş parmağını emdiğini ve bunun genel nüfusun ortalamasını yansıttığını gördü. Bu çocuklar büyüdüğünde aynı ellerini kullanmaya devam ediyordu.

Kaynak: Bu makale BBC Future dergisinde yayınlanmıştır ve BBC Türkçe tarafından Türkçe’ye çevrilmiştir.