Solak olmak uzun yıllar boyunca sanki tedavisi aranan bir hastalık gibi görüldü. Bilim insanlarına göreyse, solak olmak o kadar da kötü bir şey değil. ABD başkanlarından şampiyon sporculara birçok ismin de ortak özelliği solak olmak.

Almanya’daki Oldenburg Ãœniversitesi’nde yapılan bir araÅŸtırma, masa tenisi ve kriket gibi topun rakip oyuncudan ayrılıp size ulaşıncaya kadarki zaman aralığını, yani ‘zaman baskısını’ kontrol etmenin kritik olduÄŸu sporlarda, solak profesyonellerin sayısının daha fazla olduÄŸunu ortaya koydu.

BBC Türkçe’nin haberine göre, eÄŸer siz de solaksanız ama spora pek de merakınız yoksa, yine de endiÅŸe etmeyin. Ä°ngiliz Daily Telegraph gazetesi, solak olmanın olası avantajlarını derledi.

Sol el ve beynin sağı arasındaki ilişki
Araştırmaya göre, en iyi kriket atıcılarından beşte biri, beyzbol atıcılarından da üçte biri sol elini kullanıyor.
Araştırma ekibinden Florian Loffing bunu şöyle açıklıyor: Sağ elini kullananlar karşı tarafın da sağ eliyle karşılık vermesine alışık olduğu için, solakların toplarını karşılamakta zorlanıyor olabilir.

Solaklar başkan oluyor

Barack Obama, Ronald Reagan ve Bill Clinton gibi ABD’nin eski baÅŸkanlarının ortak yanı, solak olmaları. Tesadüf mü? Belki de öyle.

Yine de matematik ve siyaset gibi zekayla bağlantısı kurulan alanlarda solakların sayıca baskın olduğu düşünülüyor. Bir teoriye göre bunda sol elini kullananların beynin sağ tarafını daha fazla kullanmasının payı var.

Bir başka teori de, solakların küçük yaşlardan itibaren sağlak insanların baskın olduğu bir dünyada hayatta kalmak için küçük çözümler üretmeye başlamaları.

Sebebi ne olursa olsun, Nobel Ödülü’nü kazananların listesindeki solakların sayısı dikkat çekici. Ãœstün zekâlılar topluluÄŸu Mensa da üyelerin yüzde 20’sinin solak olduÄŸunu söylüyor.

Solaklar kuyrukta daha az zaman geçiriyor
Süpermarketteki kasaların önünde 20 tane sıra olduğunu düşünün. Hangisini seçerdiniz? Araştırmalar sağlakların daha çok sağ taraftaki kuyruğa girme eğiliminde olduğunu gösteriyor. Böyle olunca sol taraftaki kuyruklar daha kısa oluyor.

Bilgisayar oyunları ve play-station’ın ÅŸampiyonları
Avustralya’daki bir üniversitede yapılan araÅŸtırma, solakların video oyunlarda avantajlı olduÄŸunu gösteriyor. SaÄŸ elini kullananlara oranla solaklar çok sayıda bilgiyi daha hızlı beyinde iÅŸlemden geçiriyor ve daha hızlı harekete geçebiliyorlar. Böylece havada uçuÅŸan sanal mermiler de zombiler de yenmesi çok daha kolay düşmanlara dönüşüyor.

Solak mankenlerin ‘catwalk’ yeteneÄŸi
Bütün ünlü mankenler bilir – eÄŸer podyumda catwalk (kedi yürüyüşü) yaparken sola doÄŸru en doÄŸal haliyle dönebiliyorsan, kazanan sensin demektir. Solaklar için bu çocuk oyuncağı. EÄŸer mankenseniz, azılı rakibiniz olan bir baÅŸka mankenin suratına zarar verecek bir hareket yapmak, geleceÄŸiniz için hiç de iyi olmayabilir.

Solakların sayısı neden az

Hangi elinizi kullandığınız düşünme biçiminden işitmeye kadar birçok şeyi etkiliyor. Çocukken kalem alıp boyamaya başladığımızda ileride hangi elimizi kullanacağımız belli olur. Peki, sağ elini kullananların sayısı neden çok daha fazladır, solaklar neden azınlıktadır?

1:10 oranı
Ä°nsanların yüzde 40’ında sol kulak, yüzde 30’unda sol göz, yüzde 20’sinde sol ayak, yüzde 10’unda ise sol el ağır basıyor. Bunun nedeni ne olabilir? Sol elini kullananlar neden bu kadar azınlıkta?

Eskiden çocuklarda solaklık giderilmesi gereken bir hata olarak görülürdü. Bugün de solaklığa dair olumsuz anlam yüklemesi hala dilimizde devam ediyor. Ä°ngilizcede sol anlamındaki ‘left’ kelimesinin kökeni, ‘zayıf’ anlamına gelen Anglo-Saxon ‘lyft’ kelimesine dayanıyor.

Peki, sağ ya da sol el kullanımını belirleyen şey nedir? Evrim açısından baktığımızda bir elde uzmanlaşmak mantıklı geliyor. Şempanzeler farklı görevlerde farklı ellerini kullanmayı tercih ediyor.

Primatologlar doÄŸal ortamda ÅŸempanzeleri incelediÄŸinde el kullanımlarının bizden çok farklı olduÄŸunu gördü. Yaptıkları her iÅŸte yarısının saÄŸ eli, yarısının sol eli kullandığı görüldü. O halde insandaki 1’e 10 oranı evrimin hangi aÅŸamasında ortaya çıkmıştı?

Buna dair önemli bir veri Neandertallerin diÅŸlerinde görüldü. Ä°nsanın bu ataları zeki ama biraz beceriksizdi. Baskın olan elleriyle bıçağı tutup avladıkları hayvanın etini keser ve diÅŸleriyle koparırdı. Öndeki kesici diÅŸlerdeki yıpranma ÅŸekli hangi elin ne amaçla kullanıldığını gösterir. Ä°lginçtir ki Neandertallerde de 1’e 10 oranına rastlandı.

Genetik faktör
SaÄŸ ya da sol el kullanımı genetiÄŸe baÄŸlıdır. Ama genetikçiler hala DNA’nın hangi kısmının bunu belirlediÄŸini bulmaya çalışıyor. Bu, 40 farklı gene baÄŸlı olabilir. Yani, sol eli kullananların sadece yüzde 10 oranında olmasının nedeni hala bilinmiyor.

Peki, sol eli kullanmanın insan yaşamında herhangi bir etkisi var mı? Makas, fermuar ya da dolmakalem kullanırken biraz zorlanma dışında…

Sol el kullanımının beyni nasıl etkilediği konusunda tartışmalar uzun zamandır sürüyor. Beynin sağ kısmı sol eli, sol kısmı ise sağ eli kontrol ediyor. Solak olmak beynin yapısıyla ilgili bir şeylere işaret ediyor olabilir.

Londra’daki UCL Ãœniversitesinden psikolog Chris McManus’a göre, “Sol elini kullananlar bazı bakımlardan daha yetenekli iken bazı alanlarda da dezavantajları olabilir. Solaksanız beyniniz normalden farklı biçimde organizedir ve bu da size baÅŸkalarında olmayan yetenekler sunar.”

Oxford Üniversitesinden gelişim nöropsikologu Profesör Dorothy Bishop, yıllar boyunca solaklığı disleksi ve otizm gibi rahatsızlıklarla ilişkilendirenler olduğu gibi, mimar ve müzisyenlerin solak olma ihtimalinin daha yüksek olduğunu söyleyerek olumluluklar atfedenlerin de olduğunu söylüyor.

Neden değil sonuç
Ancak Bishop bu bağlantıların biraz da seçmeli algıyla ilgili olduğunu düşünüyor. Bu tür bağlantıları bulmaya çalışan araştırmacılar, kendi tezlerini doğrulayan örnekleri abartıp, diğerlerini göz ardı edebiliyor olabilir.

Down Sendromu, epilepsi ve serebral palsi gibi rahatsızlıklarda sol-saÄŸ el oranının 1:10 deÄŸil de 50:50 olduÄŸunu gözlemleyen Bishop, solaklığın neden deÄŸil bir sonuç olabileceÄŸini belirtiyor. “Sorunları yaratan solaklığın kendisi deÄŸil. Solaklık, altta yatan baÅŸka bir nedenin belirtisi olabilir. Ama çoÄŸu insanda entelektüel biliÅŸsel geliÅŸim açısından bunun herhangi bir önemi yoktur.”

Bu konudaki tartışma devam ediyor ve bu konuyla ilgili öğrenecek çok ÅŸey var daha. Fakat Belfast’taki Queen’s Ãœniversitesinden Peter Hepper’in çalışmaları sayesinde, anne karnındaki bebeÄŸin hareketleri ultrasonla izlenerek doÄŸduÄŸunda hangi elini kullanacağı önceden tespit edilebiliyor.

Hepper, her 10 bebekten 9’unun saÄŸ elinin baÅŸ parmağını emdiÄŸini ve bunun genel nüfusun ortalamasını yansıttığını gördü. Bu çocuklar büyüdüğünde aynı ellerini kullanmaya devam ediyordu.

Kaynak: Bu makale BBC Future dergisinde yayınlanmıştır ve BBC Türkçe tarafından Türkçe’ye çevrilmiÅŸtir.