Elif Batuman, Amerika’da “2010’un En İyi Kitapları” listelerinde yer alan ilk kitabı Ecinniler’de, özyaşam öyküsü, gezi günlüğü, deneme, eleştiri ve inceleme formlarını incelikle iç içe geçirerek, Türkiye, Amerika, Rusya ve Özbekistan’da “Rusça kitaplar ve onları okuyanlar”la yaşadığı maceraları anlatıyor.
De Besatte-Ecinniler Rusça Kitaplar ve Onları Okuyanlarla Maceralar Yazar Elif Batuman. Amerikan İngilizcesi’nden çeviren Juliane Wammen. C&K-Politikens Forlag Yayınevi. 320 sayfa. 224,95 kr. Danimarka’da yayın tarihi: 06.02.2020
Amerika Birleşik Devletleri’nde yaşayan Yazar Elif Batuman’ın iki kitabı Danimarka’da Danca yayımlanmış bulunuyor. İlk kitap bir yıl kadar önce (2019) yayımlanan roman türündeki İdioten (Budala), ikincisi de bir ay kadar önce (2020) yayımlanmış olan deneme yazılar türündeki De Besatte (Ecinniler). Ecinniler kitabı Elif Batuman’ın ilk yazdığı kitaptır.
Öncelikle bu her iki kitabın da önemli eleştirmenler çevresinden övgüler aldığını vurgalamak gerekir. ECİNNİLER kitabı 2010 yılında Amerika’da en iyi kitap listelerinde de yer almıştı. Bu açıklamadan sonra şimdi bu iki kitabın kısaca tanıtımlarını yapacağız. Önce Ecinniler (cinlerle uğraşan kişiler, cin çarpmış kişiler ya da habis ruhların etkisi altında kalanlar şeklinde tanımlanabilir) adlı denemeler türündeki kitaptan söz edelim:
Yazar Elif Batuman, ECINNILER adlı bu kitabını Rus edebiyatı üzerinde 7 yıl incelemeler yaptıktan sonra yazdı. Bu çerçevede Rus edebiyatının en önde gelen Tolstoy, Çehov, Dostoyevski, Turgenyev, Puşkin, Babel gibi ünlü yazarları bir çok yönleriyle, iddia edilebilir ki bir çok edebiyat çevrelerinin dahi bilmediği yönleriyle inceledi. Elif Batuman bu bağlamda Tolstoy’un ölümüne ilişkin edebiyat çevrelerinin de ilgisini çekebilecek, Tolstoy’un ölümünün esrarengiz bir ölüm olduğuna dair bir dizi görüşler de ortaya atıyor.
Birinci bölümde bir dizi önemli yazarlar ve eserlerine ilişkin konulara girerek bir daldan öteki dala atlıyor. Ancak bu konular arasındaki farklılıklara rağmen ipin ucunu kaçırmadan belli bir ana doğrultu üzerinde hareket ediyor. Zaten bu nedenle de ipin ucunu, anlatılmak istenenin özünü kaçırmamak için okunmasına başlanılmış bölümü çok ara vermeden sonuna kadar okumak gerekiyor. Konuların ilginçliği bunu otomatik olarak sağlıyor zaten.
Bir başka önemli nokta da, Elif Batuman’ın felsefe ve tarihle yakın ilgisi olduğunu öncelikle bilmek gerekiyor. Bunu deneme yazılarından oluşan bu kitabında sık sık görüyoruz. Bir çoğu kendisine ait felsefî düşünceleri, bunun yanısıra sözünü ettiği yazarların, kişiliklerin felsefî düşünceleri, kullandığı yüksek düzeydeki dili ve akademik terimleri üzerinde biraz düşünülerek analiz edilmeli.
Elif Batuman, Rus edebiyatını incelediği yıllarda, bu incelemeler/çalışmalar ile ilgili tanıştığı, karşılaştığı kişilerle bu önemli Rus yazarlarını tartışıyor. Bu yazarları anlamak açısından, tarışmalardaki görüş ayrılıklarına rağmen, Tolstoy, Puşkin, Dostoyevski ve diğelerini ortaya koydukları yapıtları derinlemesine irdeliyor. Sonuçta bu ünlü yazarların genelde bilindiğinden daha farklı kişilikler olduklarını, bilinmeyen ya da az bilinen yönlerini sağlam verilerle ortaya koyuyor.
Elif Batuman, yine bir inceleme projesi ile ilgili olarak Özbekistan’da, Semerkant’da bir dizi incelemeler yapıyor. Gerek Semerkant’a gitmeden önce Türkiye’de geçirdiği günlere gerek Özbekistan’da bulunduğu süre içinde yaşadığı olayları, günlük tutarmış gibi, oldukça ciddi, ama soğukkanlı, iğneleyici, daha doğrusu iğne ucuyla iğneleyici espiri karışığı çok hoş ve akıcı bir üslupla anlatıyor. Bu anlattıkları aslında oldukça da bilgilendirici. Okurken hem meraklanılıyor, hem eğleniliyor hem de öğreniliyor. Çünkü yazarın gözlemcilik yeteneği çok güçlü.
Bu kitabın bir bakıma kültürel-bilimsellik özelliği de var. Bir çok yazar ve yapıtları, Özbekistan, Özbekçe, Eski Özbekçe/Çağatayca, Özbek toplumu konularında çok bilmeyenler için özetler şeklinde de olsa bir çok bilgi yer alıyor. Özbekler’in çok önemli Ali Şir Nevai gibi edebî kişilikler, ünlü “Ferhat ile Şirin”, “Leyla ile Mecnun” gibi önemli yapıtlar, Çağatay Dili/Eski Özbek Dili ve Türkçe arasındaki yapısal bağlantılar özet şeklinde de olsa gözden geçiriliyor. İkinci Semerkant bölümünde Özbekler’e ait bir dizi efsaneler de özetleniyor.
Sadece bu özellikleriyle bile okunması yararlı bir kitap.
Kitabın son bölümü olan “ECİNNİLER” (De besatte) bölümünde Dostoyevski’nin perişan, trajik yaşamı, büyük kayıplara uğratan rulete (bir çeşit kumar/şans oyunu) hastalık derecesindeki tutkusu, Dostoyevski’nin “Habis Ruhlar (Onde Ånder) yapıtının nasıl ve hangi koşullar altında yazıldığı v.s. anlatılıyor.
Deneme türü yazılardan oluşan bu “DE BESÆTTE/ECİNNİLER” adlı kitap Elif Batuman”ın kaleme almış olduğu ilk kitabı. Bundan sonra tanıtımını yapacağımız Danimarka’da yayımlanan ikinci kitabı olan İDİOTEN/UDALA kitabının tanıtımını da kısa bir süre içinde siz okuyucularımıza sunacağız.
Bir yanıt yazın
Yorum yapabilmek için oturum açmalısınız.