🔊 Sesli dinle

Dünyanın en büyük adası Grönland, özerklikten tam bağımsızlığa geçiş için harekete geçti. Danimarka’dan ayrılma talebiyle yeni bir dönemin kapısını aralayan Grönland’ın, bağımsızlık isteği siyasi arenada tarihi ve derin bir tartışmayı başlattı

Cengiz KAHRAMAN
cengiz.kahraman@haber.dk

Danimarka Krallığı’na bağlı özerk bir bölge olan Grönland yerel yönetim başkanı Mute Egede’nin yeni yıl konuşmasında, dünyanın en büyük adası Grönland’ın Danimarka’dan bağımsızlık kazanması gerektiğini dile getirmesi, Danimarka’daki siyasi partilerde yankı uyandırdı.

Danimarka kamu yayıncısı DR’nin internet sitesi dr.dk ve ülkenin günlük gazetelerinden B.T.‘de yeralan haberlere göre, çoğu siyasi parti, Grönland’ın bağımsızlık talebine karşı olduklarını bildirirken, Sosyalist Halk Partisi (SF) bu talepe tam destek verdiğini açıkladı.

Bağımsızlık için destek ve eleştiriler

Aşırı sağ görüşleriyle bilinen Danimarka Halk Partisi’nden Mikkel Björn, bağımsızlık tartışmasını “yanlış yönlendirilmiş” ve “zamansız” olarak nitelendirdi.

“Danimarka’nın tedarik zinciri ve jeopolitik etkisinin tamamını, Grönland’ın izole bölgelerindeki 50 bin kişinin iki milyon kilometrekareden büyük bir alanı Danimarka’dan ayırma hakkını elde etme tartışmasıyla riske atıyoruz” diyen Björn, şunları ekledi:

“Eğer Grönlandlılar, Grönland’ın yerleşim yerlerinde daha fazla yerel özerklik istiyorsa, bu, Danimarka Halk Partisi olarak tamamen desteklediğimiz bir konudur. Ancak bu özerkliğin, Grönland’ın tamamını kapsayan ayrılma hakkını içermemesi gerektiğine inanıyoruz.

Grönland topraklarının büyük çoğunluğunda egemenliği Danimarka sağlamaktadır. Bu nedenle, bu alanın Danimarka’nın bir parçası, Danimarka Krallığı’nın bir unsuru olduğuna inanıyoruz ve böyle kalması gerektiğini düşünüyoruz.

Grönland ve Danimarka arasındaki ilişki her iki tarafa da fayda sağlamıştır. Bu tartışma, Danimarka’nın kötü bir sömürgeci güç olarak görüldüğü hatalı bir Marksist kültür analizi anlayışının ifadesidir, oysa durum bunun tam tersidir. Grönland, 600 yılı aşkın süredir Danimarka topraklarının bir parçası olmuştur.”

Muhafazakâr Halk Partisi’nin dış politika sözcüsü Helle Bonnesen ise B.T.’ye yazılı bir açıklama yaparak, “Biz, Krallık Birliği’nin korunması gerektiğine inanıyoruz. Grönland’da kendi anayasalarına sahip olma arzularına saygı duyuyoruz. Ancak aynı zamanda, bu anayasaların Krallık Birliği’nin çerçevesi içinde kalmasını temel bir öncelik olarak görüyoruz” ifadelerine yer verdi.

Sosyal Liberal Parti (De Radikale) siyasi lideri Martin Lidegaard, Grönland’ın tamamen bağımsızlık kararı almasının her iki ülke için de “talihsiz” olacağını belirterek şu ifadeleri kullandı:

“Eğer Grönland’ı tamamen kaybedersek, kimliğimizin, tarihimizin çok büyük bir kısmını ve aynı zamanda jeopolitik gücümüzü kaybedeceğiz. Geleceğe birlikte ilerlemenin çok şey kazandıracağını düşünüyorum. Ancak bu, eşit bir işbirliğiyle gerçekleşmelidir ve Danimarka, Grönland’ın bağımsızlık çabalarını daha aktif bir şekilde desteklemelidir. Bu, Danimarka’nın Grönland’a ve Grönland halkına daha fazla yatırım yapmasıyla mümkün olabilir. Ama nihayetinde Grönland’ın Danimarka’dan ayrılma kararı alması tamamen Grönlandlıların kendi tercihidir.”

Sosyalist Halk Partisi (SF) ise, Grönlandlı liderlerin bağımsızlık arzularına “tam destek” verdiklerini belirtirken, Sosyal Liberal Parti gibi, sosyalistler de Grönland’ın Danimarka ile işbirliğini sürdürmesini temenni ettiklerini açıkladı.

Partinin Grönland sözcüsü Karsten Hönge, şunları söyledi:

“Elbette SF, Grönland’ın bağımsız olmasını destekliyor. Ve bu sürecin ne zaman ve hangi hızla ilerleyeceğine Grönlandlılar kendileri karar verecek. Grönland ve Faroe Adaları ile olan ortaklık, Danimarka’nın ufkunu genişletiyor. Bu, dünyaya bakış açımızı değiştiren bir perspektif sunuyor. Yıllar içinde birbirimize çok şey kattık. Ancak eğer bu bir ayrılıkla sonuçlanacaksa, mutlu ayrılıklar hakkında da hikâyeler duydum.”

Grönland yerel yönetim başkanı yeni yıl konuşmasında ne demişti?

Grönland yerel yönetim başkanı Mute Egede, yeni yıl konuşmasında Danimarka’dan bağımsızlık çağrısı yaparak, nisan ayında yapılacak parlamento seçimleriyle eş zamanlı bir referandumun gündeme gelebileceğini belirtmişti. Yeni yıl mesajında bağımsızlık vurgusu yapan Egede, şu açıklamaları yapmıştı:

“Grönland’ın bağımsız bir devlet olması için gerekli çerçevenin oluşturulmasına yönelik çalışmalar çoktan başladı. Büyük adımlar atmak gerekiyor. Önümüzdeki yeni seçim dönemi, vatandaşlarla birlikte bu yeni adımları oluşturmalıdır. Artık ülkemiz için bir sonraki adımı atma zamanı gelmiştir. Dünyadaki diğer ülkeler gibi biz de sömürgeciliğin prangaları olarak tanımlayabileceğimiz, iş birliğinin önündeki engelleri kaldırmak ve ilerlemek için çalışmalıyız.”

Grönland’ın tarihi ve güncel durumu

Yaklaşık 57.000 nüfuslu Grönland, 1979 yılında Danimarka’nın özerk bir bölgesi haline gelene kadar bir sömürgeydi.

2009 yılından bu yana referandum yoluyla bağımsızlık ilan etme hakkına sahip olan ada, başkenti Nuuk ile dikkat çekiyor.

New York’a Kopenhag’dan daha yakın olan Grönland, maden, petrol ve doğal gaz kaynakları bakımından zengin olmasına rağmen, Danimarka’dan yılda 500 milyon euro (yaklaşık 18,1 milyar TL) sübvansiyon alıyor.

Bağımsızlık hareketi, 1960’lar ve 1970’lerde zorla doğum kontrolü kampanyası gibi Danimarkalı yetkililer tarafından yapılan suistimallerin ortaya çıkmasıyla ivme kazandı.

Halk Topluluğu (IA) partisinin bir üyesi olan Egede, “Tarih ve mevcut koşullar, Danimarka Krallığı ile işbirliğimizin tam bir eşitlik yaratmayı başaramadığını göstermiştir” dedi.

Trump ve Grönland

ABD Hava Kuvvetleri’nin büyük bir hava üssüne ev sahipliği yapan Grönland, ABD ordusu için stratejik bir öneme sahip. Eski ABD Başkanı Donald Trump, Grönland’ı Danimarka’dan satın alma arzusunu geçmişte dile getirmiş ve bu durum büyük yankı uyandırmıştı.

Trump’ın son açıklamalarına karşılık olarak Egede, “Grönland satılık değil ve asla olmayacak” demişti.

Grönland’ın bağımsızlığına yönelik tartışmaların geleceği, Danimarka parlamentosundan onay alması gereken bir süreçle şekillenecek gibi görünüyor. Ancak liberal, muhafazakâr ve aşırı sağ partiler Grönland’ın bağımsızlık isteğine şimdilik sıcak bakmıyor.