Bazı ülkeler aşı bulmak için çırpınırken, bazıları da ısmarladıkları ama güvenlik kaygılarıyla kullanamadıkları aşıları ne yapacaklarını düşünüyor.
Oxford-AstraZeneca ve Johnson & Johnson aşılarının, nadiren rastlanan kan pıhtılaşması riski taşıdıkları nedeniyle, bazı ülkelerde genç yaş gruplarında kullanımı sınırlandı.
Danimarka AstraZeneca aşısının kullanımını tamamen durdurdu ve bu da aşı sıkıntısı çeken ülkeleri kullanılmayan aşılara talip olmaya yöneltti. Çek Cumhuriyeti, Danimarka’nın kullanmadığı tüm AstraZeneca aşılarını almayı teklif etti. Estonya, Letonya ve Litvanya da kullanılmayan aşıları alabileceklerini açıkladı.
AstraZeneca ve kan pıhtısı riski
AstraZeneca aşılarının özellikle de daha genç yaşlardaki insanlarda, çok nadiren ama bazen öldürücü olabilen bir kan pıhtılaşmasına yol açtığının anlaşılması kaygıları artırdı. Fakat dünyanın dört bir yanında sağlık yetkilileri bunun çok küçük bir risk, buna karşılık Covid-19 riskinin çok daha büyük olduğuna işaret ettiler.
Ä°ngiltere, Ä°skoçya, Kuzey Ä°rlanda ve Galler’den oluÅŸan BirleÅŸik Krallık, AstraZeneca aşısının en çok kullanıldığı ülke. Åžu ana kadar ortaya çıkan vakalara bakan saÄŸlık yetkilileri 10 milyon kiÅŸide 40 civarında kan pıhtılaÅŸması görülebileceÄŸini ve milyonda bir kiÅŸinin ölebileceÄŸini söylüyor.
Bu yaklaşık olarak bir ay içinde cinayete kurban gitme, ya da 250 kilometrelik otomobil yolculuğunda kaza geçirerek ölme ihtimaline eşit bir risk.
Yine de Danimarka saÄŸlık yetkilileri AstraZeneca aşısının kullanımını durdurmaya karar verdi. Yetkililer baÅŸka aşılar bulunduÄŸunu ve ülkede salgının kontrol altında olduÄŸunu söyleyerek, “ÅŸiddetli bir yan etki riskine karşı” temkinli olmak amacıyla bu kararı aldıklarını söylüyorlar. Danimarka AstraZeneca aşısını durduran ilk ülke. Bu kararın pratik sonucu ise Danimarka’nın, 2,4 milyon doz AstraZeneca aşısı sipariÅŸini iptal etmesi oldu.
Johnson & Johnson da mercek altında
Johnson & Johnson aşısı ile kan pıhtılaÅŸması arasında iliÅŸki olup olmadığı da araÅŸtırılıyor ve güvenlik kontrolleri tamamlanana kadar bu aşı, 100 milyon doz sipariÅŸ etmiÅŸ olan ABD’de kullanılmayacak.
Yapılan denemelerde Johnson & Johnson’ın Güney Afrika’da ortaya çıkan Covid-19 varyantına karşı koruyucu etkisinin yüksek olduÄŸu görülmüştü. Fakat güvenlik kaygıları nedeniyle Güney Afrika da aşının kullanımını durdurdu.
Güney Afrika AstraZeneca aşısının kullanımından da, virüsün yeni varyantına karşı etkisi düşük görüldüğünden, vazgeçmişti. Bu da yine bir kullanılmayan aşı sorununa yol açtı. Güney Afrika elindeki AstraZeneca aşılarının bir milyon dozunu 14 Afrika ülkesine sattı.
Başka yerde kullanılamazlar mı?
Teorik olarak evet, kullanılabilirler. Ãœlkeler kullanımını durdurdukları aşıları satmaya ya da bağışlamaya istekli görünüyor. Dünya SaÄŸlık Örgütü’nün (WHO) Avrupa sorumlusu Hans Kluge Danimarka’nın tam da bunu yapmaya çalıştığını söyledi.
Kluge “Anladığım kadarıyla Danimarka DışiÅŸleri Bakanlığı elindeki AstraZeneca aşısını yoksul ülkelerle paylaÅŸma seçeneÄŸine hazır ya da bunu deÄŸerlendiriyor” dedi. Danimarka’nın komÅŸuları da istenmeyen aşılara talip oldular.
Litvanya BaÅŸbakanı Ingrida Simonyte “Bizim elimizde hala aşı olmak isteyen nüfusa yetecek aşımız yok. O nedenle Danimarka da paylaÅŸmaya hazır olduÄŸu için, Litvanya ihtiyaç duyduÄŸu miktarda AstraZeneca aşısını almaya istekli olduÄŸunu bildirdi” diye konuÅŸtu.
Çek Cumhuriyeti İçiÅŸleri Bakanı Jan Hamacek de Twitter mesajında “Danimarka’nın elindeki tüm AstraZeneca aşılarını satın almak istediklerini bildirmek üzere” bir diplomata talimat verdiÄŸini yazdı. Danimarka henüz bu tekliflere bir yanıt vermiÅŸ ya da bir yorum yapmış deÄŸil.
Nasıl depolanıyorlar?
Bu arada bu aşıların bir şekilde bozulmayacakları koşullarda depolanması gerekiyor. Gerek AstraZeneca gerekse Johnson & Johnson aşılarının avantajı buzdolabı ısısında muhafaza edilebilmeleri. Bu da onların nakil ve depolanmasını, -70 santigrad derecede saklanması gereken Pfizer BioNTech aşısından çok daha kolay kılıyor. Ama yine de aşıların bir son kullanım tarihi var ve bu da aşıyı üreten şirkete göre değişiyor.
Kullanılmamış aşı miktarı ne?
Dünya çapında bunun kaydı yok fakat bölgesel veriler bir fikir verebiliyor. ÖrneÄŸin Avrupa Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi’nin verdiÄŸi rakamlara göre Danimarka 15 Nisan itibarıyla 202 bin 920 doz AstraZeneca aşısı almış.
Bunlardan 150 bin 671’ini kullanmış ve elinde 52 bin 249 doz aşı kalmış. Bu aÅŸağı yukarı Avrupa ülkelerindeki durumu sergiliyor. Almanya’da olduÄŸu gibi bazı Avrupa ülkeleri AstraZeneca ve Johnson & Johnson aşılarını sadece belli bir yaşın üzerindekilere uygulama kararı aldı.
ABD’de de yine Hastalıkları Önleme ve Kontrol Merkezi rakamlarına göre bir çok eyaletin elinde kullanılmayan aşı var. Genel olarak alınan aşıların yüzde 20’den fazlası henüz yapılmamış. Bu oran Alabama’da yüzde 37, Alaska’da yüzde 35, Vermont’ta yüzde 27, Kuzey Carolina’da yüzde 24. SaÄŸlık uzmanları kullanılmayan aşı kapasitesinin bazı bölgelerde, sırası gelenlerin aşı olmaktan kaçındığı anlamına da gelebileceÄŸini söylüyor.
Aşı paylaşımı amaçlı bir proje var mı?
Evet. Covax projesi bu amaçla oluşturuldu. Covax aşıların zengin ve yoksul tüm uluslar arasında adil bir şekilde dağıtılmasını hedefleyen uluslararası bir proje ve başını Dünya Sağlık Örgütü ile Dünya Aşı İttifaki (GAVİ) ve Salgınlara Hazırlık Buluşları Koalisyonu (CEPİ) çekiyor.
2021 yılının sonuna kadar Covax, 190 ülkeye iki milyardan fazla doz aşı ulaştırmayı umuyor. Bu projenin bir ayağı da zengin ülkelerin bağışlayacağı fazla aşıların yoksul ülkelere iletilmesi. Örneğin Birleşik Krallık toplam 450 milyon doz aşı ısmarlamıştı ve fazla aşılarının çoğunu yoksul ülkelere bağışlayacağını açıkladı.
Diğer varsıl ülkeler de benzer taahhütlerde bulundular. Fakat şu ana kadar hiçbiri bu fazla dozları ne zaman ve hangi miktarda bağışlayacaklarını bildirmedikleri için eleştiriliyorlar. Şu anda zengin ülkeler daha çok kendi nüfuslarını aşılamaya odaklanmış durumda ama Covax programına bağışta da bulunuyorlar.
Bu fazla aşılar ne zaman paylaşılabilir?
Açıkça söylemek gerekirse, bu sorunun yanıtı henüz belli deÄŸil. BBC GAVI’ye ülkelerin Covax projesine ne kadar fazla aşı bağışlama taahhüdünde bulunduÄŸunu sordu ve ÅŸu cevabı aldı:
“Arzın sınırlı olduÄŸu kısa vadede, fazla aşı tedarik etmiÅŸ ülkelerin bağışlayacağı ve Covax eliyle adil bir ÅŸekilde dağıtımı yapılacak olan aşılar küresel çapta salgınla mücadelede hızlı ve adil bir çözüm saÄŸlamakta önemli rol oynayacaktır. Yüksek gelirli bazı ülkelerle ellerindeki fazla dozları paylaÅŸma konusunda görüşmelerimizi sürdürüyoruz ve yakında vardığımız ilk anlaÅŸmaları ilan etmeyi umuyoruz.”
Buradan fazla aşıların paylaşımı konusunda anlaşmaların müzakere edildiği fakat henüz kimin ne kadar aşı alabileceği konusunda hiçbir somut bilgi bulunmadığını anlıyoruz. Bu da acil aşı ihtiyacı olan bir çok bölge ve ülkede tepki çekiyor.
Kaynak:
Bir yanıt yazın
Yorum yapabilmek için oturum açmalısınız.