Romanlar hakkında bilinmeyenler: KÖKENİMİZ HİNDİSTAN DEĞİL

Türkiye’de halk arasında Çingene olarak tabir edilen Romanların kim oldukları, inançları, nereden yayıldıkları, dilleri, kültürleri, yaşam biçimleri hakkında neler biliyoruz? Nazi dönemi Avrupa’sında, kendilerine karşı girişilen en büyük yok oluşu yaşayan ve Yahudilerle birlikte tehlikeli ırk olarak tanımlanan ve faşist politikaların kurbanları olan Romanlar neden hala yaşadıkları tüm ülkelerde kimlikleri reddedilip, egemen kimlikle özdeşleşmeye zorlanıyor? Neden hala ırkçı şiddete ve ayrımcılığa maruz kalıyorlar. Neden aşağılanıyorlar ve neden başka dillerde onlara başka isimler veriliyor?

Romanların tarihi ve kültürü konusundaki tartışmalar hala güncelliğini korumaya devam ediyor.

Ne yazık ki, Romanları konu edinen bazı araştırmalar günümüzde pek çok araştırmacı tarafından tekrarlanıyor, genelleştiriliyor ve bilimselliği kontrol edilmeden kullanılıyor.

Romanların dünya sahnesinde yeralışları ve kayıtları oldukça uzun bir tarihsel döneme karşılık gelse de, bu konuda birbirinden farklı görüşler ortaya atılıyor.  Örneğin, bazı tarihçiler, dilbilimcileri,  araştırmacılar  Romanların kökeninin Hindistan olduğunu ve oradan yayıldığını iddia ediyorlar. Onların inançları, dini yaşamları hakkında farklı görüşler ortaya atılıyor.

Acaba gerçekten öyle midir?

Kosovalı  araştırmacı, yazar Selahetin Kruezi Romca yayınlanan İngilizce ve Türkçe’ye de çevrilen 500 sayfalık Romanların kökenini araştıran”Romlar ve Romca dili” adlı kitabında, Romanların kökeni üzerine çok daha farklı görüşler sunuyor.

Selahetin Kruezi, 1992 yılında Eski Yugoslavya’nın parçalanmasından sonra başlayan iç savaşta Danimarka’ya göç eden Kosovalı Roman bir yazar. Kruezi, her ne kadar “bize Roman değil, Rom deyin” dese de, okurlar anlamakta zorlanmasınlar diye Roman demeyi tercih ettik.  Selahetin Kruezi, Romanlar üzerine yaptığı çeşitli araştırmaları, Danimarka’daki Roman toplumu için yaptığı radyo ve TV yayıncılığıyla da bilinir ve Romanlar hakkında bugüne kadar yayınlanmış 7 kitabı bulunmaktadır.

Yazar Selahetin Kruezi ”Romlar ve Romca dili” kitabından bazı önemli bölümleri siz Haber.dk okurlarıyla için bu uzun yazıda paylaşıyor.

Selahetin KRUEZİ

ROMLARIN KÖKENİ HİNDİSTAN DEĞİL

Romlar her zaman insanlık için bir efsane idi. Çeşitli isimlerle anɪlan bu millet, kökenleri hakkɪnda ҫeşitli teoriler verilmişse de tüm bu teoriler kanɪtsɪz olduklarɪ iҫin suya düşmüştür.

Bu sebepten dolayɪ birҫok yazar, gazeteci ve dilbilimciler Romlar hakkɪnda yazdɪklarɪ yazɪlarɪnɪn ҫoğunu geriye ҫekmeleri gerekiyor, ҫünkü verdikleri bilgilerin ҫoğu kɪsɪtlɪ ve yanlɪştɪ, özellikle Romlarɪn kökenleri hakkɪndakiler.

Bütün bu yanlış anlatɪmlarɪ görerek araştɪrmalarɪmdaki gerҫek bilgileri sizlerle paylaşmayı boynumun borcu olarak gördüm.

İlk önce bu esrarengiz milletin isminden başlayalım:

Romlar/O Roma

Romlar/O Roma, Rom ismin ҫoğuludur ve Romca dilinde ҫeşitli anlamɪ vardɪr ve bazɪlarɪ şunlardɪr: Adam, koca, olgun vs. Roma kelimesi ise milletin ismi olduğu gibi tekilin ҫoğulunu da temsil eder, fakat her zaman belirli şeklinde (o Roma).

Romların dilli

Romlarɪn kendi dilleri vardır ve ”Romani ҫhib”/Romca dilli diye adlandɪrɪlɪr. Türkiye’de bu millete yanlɪşlɪkla Romanlar ve kullandɪlklarɪ dili de Romanca deniliyor. Romcada kökeni ”Rom” olan bir ismin ҫoğulu a harfinin eklenmesiyle, yani ”Roma” olduğu iҫin ve Türk dili kurallarına göre ҫoğul lar-ler takɪsɪ eklemekle oluşturulduğu iҫin Romlar kullanɪmɪ doğru olur. Aynıca konuşulan dil ise ca, ҫe takɪlarɪnɪ alarak Rom-ca olmaktadɪr.

Romlar, Romcayɪ ҫeşitli diyalektlerle/lehҫelerle konuşmaktadɪr. Bir standard dil yapɪlmasɪ iҫin en fazla adaylɪk gösterilen diyalektler şunlardɪr: Arli diyalekt, Kalderari diyalekt, Lovari diyalekt ve Kale diyalekt.

Arli diyalektin konuşulduğu ülkeler: Kosova, Makedonya, Sırbistan, Yunanistan, Bulgaristan, Türkiye, Almanya, Romanya ve bu ülkelerden göҫetmis, başka ükelerde yaşayan kişiler.

Kalderari diyalektin konuşulduğu ülkeler: Romanya, Rusya, Polonya ve bü ülkelerden göҫetmiş başka ükelerde yaşayan kişiler.

Lovari diyalektin konuşulduğü ülkeler: Macaristan, Hırvatistan, Rusya, Romanya ve bu ülkelerden göҫetmiş, başka ükelerde yaşayan kişiler.

Kale diyalektin konuşulduğu ülkeler: Finlandiya, İspanya ve bu ülkelerden göҫetmiş, başka ükelerde yaşayan kişiler.

Romların standard bir yazɪ dilli yoktur. Birkaҫ sefer denetlenmişse de olmadɪ. Herkes kendi lehҫesini öne atɪyordu.

Gerҫi 1990 yɪlɪnda, 4. Uluslararası Romlar Birliği (IRU) toplantısında bir yazı sistemi kabul olundu, ama hiҫ kimse onunla yazmayɪ tercih etmedi.

Bu ve buna benzer bazɪ gerҫekleri ve Romca dillinin gramer kurallarɪnɪ iyi tanɪdɪğɪm iҫin ”O Roma thay i Romani qhib” yani ”Romlar ve Romca dili” kitabɪmda geniş bilgi aktarmɪştɪm. Bu kitap İngilizce olduğu gibi Türkҫe’ye de ҫevrilmiştir ve basıma hazırlanıyor.

Romlar ҫeşitli ülkelerde yaşadɪklarɪ iҫin ve ҫeşitli ülkelerde ҫeşitli aşağılayɪcɪ isimlerle adlandɪrɪldɪklarɪ iҫin kendi doğal haklarɪnɪ kullanamɪyorlar.

Aşağılayıcı/Hakaretli isimler

Romlar ҫeşitli yerlerde ҫeşitli aşağılayɪcɪ isimlerle adlandɪrɪlmɪşlardɪr ve tüm bu isimlerin bir anlamɪ vardɪr. Bu isimlerin bazɪlarɪnɪ aşağɪdaki yazılacaklarɪ anlamak iҫin anlatacağɪz: Atcinganoi, Gabel, Ham (Kham), Çingene, Firavun, Gypsy vs.

Atcinganoi ismi

Bu isim en çok kullanɪlan isim olup diğer dillerdeki aşağılayɪcɪ isimler bundan türemiştir, örneğin Sigøjner – Danimarka, Zigeuner – Almanya, Cigan – Slav devletleri vs.

İsmin kökeni Yunanca’dan olup ”Dokunulmazlık” anlamɪna gelir. Bu isim İncil’den alɪnmɪştɪr ve Hz. Adem’in ilk oğlu olan Kabilin soyundan olduklarɪ düşünülmektedir.

Gabel İsmi

Bu da İncil’den alɪnmɪş ve Yabel /Kabilin neslinden olan ilk ҫadɪrda yaşayan ve ekmeğini kendi işinden kazanan kişi olduğu bilinmektedir. Bu isim ҫadɪrda yaşayanlar iҫin kullanɪlɪr.

Ham ismi

Bu isim de İncil’den Hz. Nuh’un oğlu Ham ( Kham) neslinin yani lanetlenmiş millet olarak alɪnmɪştɪr.

Kyafir ismi

Bu isim Romlarɪn Tanrɪ’ya inanmadɪklarɪ kanaatinden alɪnmɪştɪr, yani Kafir olduklari zannedilmiştir.

Firavun ismi

Bu ismi Mɪsɪr Faraonun’dan, yani inanҫsɪzlar olarak ve de Romlar Faraonun milletinden olduklarɪ zannetiklerinden verilmiştir.

Gypsy ismi

Bu ismin kökeni İngilizce’den gelmektedir ve Mɪsɪrlɪlar iҫin kullanɪlmɪştɪr.

Romlar tün bu isimleri aşağılayɪcɪ olarak kabul etmektedir ve 1971 yɪlɪnda, 1. Uluslararası Romlar Birliği (IRU) Kongresi’nde tüm bu isimlerin yerine gerҫek ismi olan Rom/Romlar genel olarak kabul edilmiştir.

Romlarɪn kökeni

Romlar her zaman bir esrarengiz millet olarak bilinmektedir. İlklerde Romlar’ın nereden geldikleri bilinmiyordu. Dilbilimciler getirdikleri teorilere dayanarak Hindistan’dan geldiklerini iddia etseler de yeterince  kanɪtlarɪ yoktu. Tek kanɪtları Romca’nɪn Hint-Avrupa dil grubunda yeralmasıydı.

Yɪllarca inandɪklarɪ gibi günümüzde de Romlar’ɪn Hindistan kökenli oldukları inanɪlmaktadɪr, fakat Hindistan’da Rom diye bir millet yoktur.

Bazı tarihҫiler, Romlar’ɪn Hindistan’dan ҫɪkɪş yɪlɪ olarak 1000 yɪllarɪnda olduğunu ileri sürerler. Diğerler ise ҫok daha önce olabileceği kanaatindedir; onlar ”belki” kelimesini kullanarak böyle karar veriyorlar. ”Belki” kelimesiyle hiҫbir şeyi kanɪtlayamɪyacağɪmɪz iҫin, araştɪrmalarɪmɪ detaylı bir şekilde yapmaya karar verdim.

Tek tek anlatmaya başlayayɪm:

1. Dilbilimcilerin en kuvetli kanɪtɪ Romca’nɪn Hint- Avrupa dil grubunda yeralmasıydı, fakat bu grubu incelerken, bu grubun kökeni Anatolya olduğu, ister dilbilimciler ister arkeologlar tarafɪndan kanɪtlanmɪştɪr. Bu demek oluyor ki Hint- Avrupa dilinin kökeni Hindistan değil fakat Hindistan’a gitmiş bir dil grubudur. Bununla dilbilimcilerin en kuvvetli kanɪtɪ suya düşüyor.
2. Eğer Atcinganoi ismini incelersek bu isim İncil’den alɪndɪğɪ iҫin ve anlatɪlar, İncil’e göre Doğu Afrika veya Orta Asya’da olduğu iҫin, o zaman bizim iҫin önemli olan, anlatılarda Hindistan yer almıyor. Bu anlatɪlar, Romlarɪn o ortamlarda oldukları ve nefret edildikleri iҫin bu isim verilmiştir.
3. Gerҫi diğer milletler de ҫadɪrlarda yaşamɪşlar, fakat yalnɪz Romlar Gabel isimle adlandɪrɪlmɪştɪr, ҫünkü Jabel, İncil’deki anlatɪlarda, ilk ҫadɪrda yaşayan kişi olduysa da Kabilin neslinden olduğu iҫin, Romlarɪ aşağılayɪcı, kin ve küfür iҫeren anlamda adlandɪrɪlmɪşlardır.
4. Romlarɪn kökeni ile en anlamlɪ isim, Hz. Nuh’un oğlu olan Ham (Kham) ismidir. Ham’ɪn oğlu, İncil ve Kur’ an’daki anlatɪlara göre, Hz. Nuh tarafɪndan lanetlenmiştir. Bunlar yalnɪz din kitaplarɪndaki anlatɪmlar olduysalar da, Romca’yı bilenler buradan bazı bilgiler ҫɪkarabilir.

Ham ismi din kitaplarından bilinen bir isim, fakat bu isim eski Mɪsɪrca’da Cham ve Kham olarak da bilinir. İsmin anlamı: yakan, karalatan/siya yapan, ɪsɪtan olduğu iҫin güneşi simgeliyor. Güneşe Romca dilinin her diyalektinde Kham denir.

Mɪsɪrlɪlar Kham-ɪn neslindendir (Mɪsɪr ismi Khamɪn oglu Misraimden gelir) ve Nil nehri ҫevresinde yaşadɪklarɪ iҫin kendilerine ”KMT” Kemet diye isimlendirmişler ve anlamɪ ”Kara/siya /esmer insanlar” demektir. Bugün Finlandiya’da ve İspanya’da Romlar kendilerine ”Kale Roma” Siyah Romlar (siyah insanlar anlamɪnda) diye adlandɪrɪlɪrlar.

”KMT yazɪmɪ eski yazɪm şekli olduğu iҫin sesli harfsiz yazɪlɪr. Bu kɪsaltmalɪ yazı anlamɪyla Romca’da aynı anlamɪ verir. K = Kale /siya, M = Manuş/ insan-adam, T = Than /yer ve anlamɪ ”Siya insanlarɪn yeri” demektir.

Eski Mɪsɪr tarihini iyi bilen Moustafa Gadalla’nɪn yazdɪğɪna göre, eski Mɪsɪrlɪlar ”ROMAT”ismiyle adlandɪrɪlɪyorlarmɪş. Eğer yazɪyɪ sesli harfsiz bakarsam ”RMT” kɪsaltmasɪ meydana ҫɪkɪyor ve Romca’da bunun anlamɪ vardɪr. R= Romane/ Romlar, M= Manuşa /insanlar, T=Than/ yer, yani Rom Insanlarɪn Yeri. Bu isimle komşu devletler değil yalnɪz Mɪsɪr halkɪ ҫağɪrɪlɪrmɪş. Romlarɪn, bugün kendi devletleri olmadɪğɪ iҫin bugün RMT yerine yalnɪz RM yazɪmɪ doğru olurdu, ҫünkü T =Than /yer anlamɪnɪ taşɪmaktadɪr. RM yazɪmında R=Romane /Rom, M=Manuşa/insanlarɪ, yani ”O Roma”/ Romlar anlamɪndadɪr.

Yukarɪda anlatɪğɪmɪz üç bilgi araştɪmalarɪmɪn devamɪ iҫin iyi bir taban oldu.

Romlarɪn, din kitaplarɪna göre lanetli millet olduğunu gözönüne alarak ve Hz. Nuh, Hamɪn oğlu Kennani lanetlediğini bilerek, bu iki lanetleri kɪyaslayarak aralarɪnda bir bağ olup olmadɪğınɪ bilmek istedim.

Eski Mɪsɪrlɪlarɪn ve Afrikalɪlarɪn atasɪ olarak bilinen Kham-ɪn(Ham-ɪn), Mizraim ve Kennan adɪnda oğullarɪ varmış. Araplar, Mizraim oğlun ismiyle Mɪsɪr’ɪ adlandɪrmɪşlar, Kennan ise, Hz. Nuh tarafından lanetlenmiş Khamɪn oğlu, büyük topraklara sahip olup bugünkü Mɪsɪr, Lübnan, İsrail, Filistin, Suriye vs. devletler Kennan ismini taşɪmɪştɪr.

Bütün bu hikayenin anlatɪmɪnda bizim iҫin önemli olan Kennanlɪlarɪn ozamanki dini inanɪşɪ ve Romlarɪn inanɪşɪ arasɪnda bir bağlantɪ olup olmadɪğɪnɪ incelemektir.

Kennanlɪlarɪn, her şeyi yaratan Tanrɪ iҫin özel isimleri olup ”L” (lamed), okunuşu EL imiş.

Romlar Tanrɪya: Devel, Del, Dol, Devlah derler. Bazi isimler kɪsaltmadɪr bazılarɪ ise birleşik isimdir (Daha geniş bilgi kitapta verilmiştir).

Kişi oğlu Devel isminin Sanskritten geldiğini sanarak onun iҫin Romlarɪn Hindistan’dan geldiğini inanmɪşlar.

Sanskritte ”Devel” isim olarak bulunmaz, fakat Dev olarak kullanɪlɪr ve bazɪ Hindular isimlerin önünde kullanɪr, örneğin Dev Bhardwej. Sanskritte ”Deva” ҫoğul olarak erkek/eril Tanrɪ iҫin kullanɪlsa da baş tanrɪ değildir;  Devi dişil/Tanrɪҫa iҫin kullanɪlɪr.

Romlarɪn inanɪşɪnda dişil/tanrɪҫa yoktur. Romlarda Tanrɪ Erildir/erkekcinsli ve Devel yazılɪşɪ ve okunuşu aynɪdɪr.

Devel ismi iki isimden ibarettir. ”Dev” ve ”El”. Dev Tanrɪ demek, El ise Tanrɪ’nɪn özel ismi aynı Kennanlɪlardaki gibi. Tanrɪ ismi tüm Romlarda aynɪdɪr ve hiç değişmemiştir.

Evet, aranɪlan bulundu! Romlarɪn kökenı Mɪsır’dɪr ve Mɪsɪr’dan tüm dünyaya ҫok eskilerden/önceden dağɪlmɪştɪr, ҫünkü Türklerin koyduğu ”Çingene” ismi Hz. İbrahim zamanɪndandɪr  ki Hz. İbrahim’in Kennan bölgesine ve Mɪsɪr’a gidiş ateşi olayɪndan sonra olmuştur.

Faraon ve Gypsy isimler de Romlarɪn Mɪsɪr’dan olduklarɪnın bir kanɪtɪdɪr.

Bir kaҫ yɪl önce, araştɪrmalarɪmɪ anlatɪrken, dilbilimciler ve yazarlar benimle soytarıcılık oynuyorlardı, fakat git gide onlarda Hindistan’ɪ unutup gerҫeğe inanmayɪ başladɪlar.

Yeni kitabɪmɪn ҫɪkɪşından sonra, Romlarɪn kökenleri hakkɪnda yeni teoriler ҫɪktɪ ve yeni teoriler Romlarɪn İsrail’den yani İsrail’in kaybolan 10 soydan biri olduğunu demeler başladı.

Bu teori beni mutlu etti, ҫünkü her ne kadarsa coğrafya alanɪ kökenlere yaklaşmɪştɪ.

Ben önceden bilerek Türkler tarafindan verilen aşağılayɪcɪ ”ҫingene” ismini anmɪştɪm, ҫünkü bu isim Romlarɪn Mɪsɪr’dan ҫɪkɪşɪ Hz. Ibrahimin Kennan ve Mɪsɪr’a gelmeden önce olmuşun kanɪtɪdɪr. Bu kanɪt Romlarɪn İsrail kökenli yani Hz. Ibrahimin soyundan olmadɪklarɪ ve bunun tersi olabileceği kanɪtɪdɪr.

Romlarɪn Hz. İbrahim’den önce Mısır’dan ҫɪkɪşɪ Semi olmayan Sümer tabletlerinde de görulmektedir.

Sümerler kendi devletini ”Ki en gir” olarak adlandɪrmɪşlar ve anlamɪ Tanrɪlarɪn yeri olarak, ҫok tanrɪlara inanmɪşlar. Bugün ise Tek Tanrɪlɪ dinler Camiyi, Kiliseyi, Sinagogları vs. Tanrɪ’nɪn evi olarak adlandɪrɪrlar. Romlar ise kiliseye ”Khangeri” demekle Sümerlerin deyimini hala bugüne kadar korumuşlar/taşɪmɪşlardır.

Romlarɪn Mɪsɪrlı olduklarɪ kabul edildikten sonra, bu yerlerin Kham /Ham soyundan türediklerini bilerek ve buradaki konuşulan diller Hamito- Semit olarak bilindiyse o zaman araştɪrmalarɪ eski Mɪsɪrlɪlarɪ, Sümerleri, Fenikelileri, Hittitleri, Akadlarɪ ve Luvilerin tarihlerini inceleyip Romlar hakkɪnda daha geniş bilgi edinebiliriz; hata bazı saklɪ bilgilerin de meydana ҫɪkmasɪna sebep olunur.

Romlar da tek Tanrɪ’ya inanɪrlar. Romlar lanetli millet olduklarɪna inanmamaktadɪr, ҫünkü Tanrı birdir ve tüm insanlarɪ aynɪ sever. İnsanoğlu dini kitaplarɪ yanlɪş yorumlayarak ve kendi günahlarɪnɪ meşrulaştɪrmak iҫin lanet kelimesini kulanmaktadɪrlar…

Yazının Danca versiyonunu okumak için buraya tıklayınız.

Klik her for at læse artiklen på dansk.

haber@haber.dk