Henrik Nordbrandt

‘Danimarka’da doğmuş olmama dayanamıyorum. 21 Mart 1945 Kopenhag doğumlu olmama ise, hiç mi hiç dayanamıyorum’.

Henrik Nordbrandt, bir şiirinde Kopenhaglı olduğunu böyle dile getirir. O, şiirlerindeki büyüleyici ezgisellik ve çarpıcı şiir mantığıyla Danimarka’da bir Henriik Nordbrandt söylemi yaratmıştır. 1967 yılında ülkesini terketmiş, bir şiirinde yazdığı gibi ‘hiç kimseyle ortak öyküsü olmayan’ bir yer aramak üzere önce Yunanistan’a, 1970’li yılların başından bu yana da Türkiye ve öteki Akdeniz ülkelerine gitmiştir.

Henrik Nordbrandt aykrı bir insandır. İnce uzun boyu, küskün bakışlarıyla her an her yere uyabilir, hiçbir yerin insanı değilmiş gibi durur topluluklarda. Onun sadece şiir yazarak geçinmesi yaşamını ‘sevebileceği ve ölene kadar kalabileceği’ bir yere adaması, tam anlamıyla özgürce yaşaması; sorumlulukları ağır, geçim derdi çeken Türkiyeli ozanları kıskandıracak türdendir.

Kuzey’in karanlık ve soğuk bir ülkesinden, ‘sevebilceği ve ölünceye kadar kalabileceği’ yeri aramak için 1967’de Yunanistan’a gider. Orada Yunan cuntası ile karşılaşır. Bir süre sonra Yunanistan’ı terkedip İstanbul’a geçer. Ancak İstanbul da ozanın aradığı yer değildir. İki hafta sonra soluğu Danimarka’da alır. Kopenhag Üniversitesi’nde Çince ve Arapça okur. Bu arada Türkiye’ye merak sarar ve 1971’de yine Türiye’ye gider. ‘Yakarış’ adlı şiirini Side’de yazar. Sürekli aramaya devam eder. Side’den sonra yolu İspanya’ya uzanır ve bu ülkede yedi yıl kalır. İspanya güneşi pırıl pırıldır ama o, Ege Denizi’ni, Yunan adalarını ve Türkiye’yi özlemekten geri durmaz.

‘Ege Denizi, o sıcak gecelerinde

uykulu yüzüme,

parçalanmış heykellerin

alnıma kondurduğu gizli öpücüklerine,

gemici dullarının göz kapaklarını

ve renkleri solmuş ikonların altınını

anımsayıveren parmak uçlarıma,

Orta Asya’da bir Roma gömütündeki

kırılgan cam eşya gibi

içimde paramparça olan damarlarıma

beni ulaştıran senin dalgalarındı…’

1980’li yılların sonunda Ankara’ya yerleşen Henrik Nordbrandt, çok sağlam dostluklar kurar Anadolu’nun kalbinin attığı bu kentte. Ankara’da bir süre kaldıktan sonra kendine yeni bir yer aramaya karar verir:

‘… Ama yolcu dediğin yolunda gerek;

bu yüzden kulak asmadan ona,

son bir kez daha gönlünü etmek için

menekşeler denizinin kıyısındaki

bu Ankara’yı bırakıp gidiyorum.’

İki yıllık Ankara serüveninden sonra Bodrum’a yerleşir. Aradığı yeri artık bulduğuna emindir. Oturma izni almak için gittiği karakolda, mesleğinin ‘şair’ olduğunu söyleyince polisler alay ederler. Onları şair olduğuna ve bu meslekle geçinebildiğine inandırana kadar akla karayı seçer. 1996 yılına kadar Bodrum’da yaşadıktan sonra. ‘Diskolardan ve şeriatçılardan bıktım, Türkiye’den kaçmanın zamanı geldi’ der, başka bir ülkeye gitmek üzere geçici olarak Kopenhag’a döner. Durum öyle gösteriyor ki, ölünceye kadar Akdeniz ülkelerinde dolaşıp duracak, ara sıra de nefret ettiği, eleştirdiği Danimarka’ya dostlarını görmek ve yeni ödüller almak için gelecek. Nereye giderse gitsin hep yabanclık duygusu yaşayacak:

‘Benim özlediğim yer

yaratılmadı daha’.

İlk şiir kitabı 1969 yılında yayımlanan ozanın yirmiden fazla şiir kitabı var. Danimarka edebiyat ödüllerinin hemen hepsine layık görüldüğü gibi, kendisine Kraliyet Nişanı vermek isteyen Danimarka Kraliçesi’nin ödülünü reddetmiştir. Kuzey Ülkeleri Edebiyat Ödülü de (Küçük Nobel) Henrik Nordbrandt’ın aldığı ödüller arasındadır.

Nordbrand’ın, şiir kitapları dışında, Türkiye ve Yunanistan anılarını anlattığı ‘Bir Osmanlıdan Mektuplar (1978) adlı bir gezi kitabı, konusu yine Türkiye’de geçen Finckelstein’in ‘Kanlı Pazar Yeri’ adlı casus romanı, bugüne kadar yaşadığı evleri anlattığı ‘Periler de Birlikte Taşınıyorlar’ adlı bir deneme kitabı, Ankara-Bodrum arası yolculuğu düş kurarak anlatan ‘Elektrikli Fare’ ve ‘Tifanfaya’ adlarıyla iki çocuk kitabı var. Hemen her türde ürün veren sanatçı, 1994’te ise Danimarka okurunun karşısına Türk mutfağını ve yemek kültürünü tanıtan ‘Kadınbudu’ adlı yemek kitabıyla çıktı. Son yıllarda hem şiir hem roman yazan Henrik Nordbrandt bugünlerde Kopenhag’da yaşıyor. Danimarka’da yaşayan Murat Alpar’ın Türkçesiyle Henrik Nordbrant’ın çok sayıda şiiri Türkiye’de kitap olarak yayımlandı.

Huseyin.duygu@haber.dk