Osmanlı imparatorluğu’nun İsveç’e gönderdiği ikinci elçi olan Mehmed Said Bey elçilik ve sadrazamlık yapmış önemli bir devlet adamıdır. Sultan 1. Mahmut’un tahta çıkması sebebiyle hümayunnameyi İsveç’e götürmekle görevlendirilen Mehmed Said Bey’in asıl görevi, Rusya ile İsveç arasında bir ittifak olup olmadığını araştırmak ve halk arasında ’Demirbaş Karl’ olarak bilinen İsveç kralı 12.Charles (Şarl) ’ın Osmanlı Devleti’ne olan borcunu geri alabilmek için bir ödeme planı çıkarmaktır.

Osmanlı imparatorluğu’nun İsveç’e gönderdiği ikinci elçi olan Mehmed Said Bey elçilik ve sadrazamlık yapmış önemli bir devlet adamıdır. Daha küçük yaşta babası 28. Çelebi Defterdar Mehmed Efendi’nin Paris sefareti sırasında Avrupa’da bulunan Mehmed Said Bey, aynı zamanda İbrahim Müteferrika ile birlikte Türk matbaacılığının da kurucuları arasında yer almıştır.

Sultan 1. Mahmut’un tahta çıkması sebebiyle hümayunnameyi İsveç’e götürmekle görevlendirilen Mehmed Said Bey’in asıl görevi, Rusya ile İsveç arasında bir ittifak olup olmadığını araştırmak ve halk arasında ’Demirbaş Karl’ olarak bilinen İsveç kralı 12.Charles (Şarl)’ın Osmanlı Devleti’ne olan borcunu geri alabilmek için bir ödeme planı çıkarmaktır.

Çok cesur ve savaşçı bir kral olarak bilinen 12. Karl’ın ölümü de, 36 yaşındayken cephede at üstünde olmuştur. Annesi Danimarkalı Ulrika Eleonora’dır. İsveç kralı 12. Karl, Lale Devri padişahı diye bilinen 3. Ahmed döneminde Bender’de (bugünkü Moldava sınırları içinde) 5 sene Osmanlı topraklarında yaşamıştır. Bu 5 yıl zarfında, kurduğu yakın ilişkilerle, Rus düşmanı olan Leh, Kazak ve Tatar kuvvetlerini Bender’e toplamayı başaran 12.Karl, Osmanlı Devleti’ni de Ruslara karşı kışkırtmıştır.

(Bknz: Prut Savaşı, Baltacı ve Katerina gibi mevzulara yolaçan Kuzey Harbi.)

İsveç diline geçen kalabalık, dolma ve köftenin bu zamanlardan kalma olduğu rivayet edilir. Ayrıca Wikipedia’ya göre Mehmed Said Bey, mason olan ilk Türk’tür).

Mehmed Said Bey, 1730 sonlarında I. Mahmud’un cülûsunu bildirmek üzere önce Rusya’ya ve ardından İsveç’e elçi sıfatıyla gönderilmiştir. İsveç’e görünürde 12. Karl’a verilmiş yardımı tahsil için gönderilse de İsveç’in mali durumunun bozukluğu sebebiyle bu borç tahsil edilemeden İstanbul’a geri dönmüştür. Bu alacak daha sonraları İsveç’in borç karşılığı gemi vermesiyle tahsil edilmiştir. Fakat Mehmed Said Bey’in diplomatik gayretleri neticesinde Osmanlı-İsveç ittifakı gerçekleşmiştir.

İsveç’te 3 ay 10 gün kalan Mehmed Said Bey’in 226 günü (gidiş 159 gün, dönüş 67 gün) yollarda geçmistir.

Mehmed Said Bey Lehistan (bugünkü Polonya) kısmında ise Rus Çarı ile akraba olan elçi Viyodekiyovski’den sözeder ve Varşova’dan Ramazan ayının 7. günü hareket edip arefe günü Hotin’e geldiklerini ve bayramın ikinci günü de Hotin’den Tuna sahillerine doğru hareket ettiklerini söyler.

İsveç seferi sırasında Kattegat ve Lehistan’dan geçen Mehmed Said Bey, Rusya-Lehistan ilişkilerine dair de mâlûmat toplayarak 28 Eylül 1733’te İstanbul’a geri dönmüş ve raporunu padişaha sunmuştur.

Osmanlı elçilerinin hazırladığı sefaretnameler, diplomasi ve uluslararası ilişkiler tarihi bakımından birinci el kaynaktır. Elçilerin dönüşte hazırladıkları bu rapor (sefaretname, takrir) yöneticilere ve padişaha gittikleri ülke hakkında bilgi verir ve uluslararası arenada yeni stratejilerin belirlenmesine yardımcı olurdu.

Döneminin ulaşım, yol, coğrafya ve günlük hayat bilgilerinin yanısıra yaşam kültürü ve siyasi durumuna birinci elden tanıklık eden bu takrir, iyi bir devlet adamının kişisel gözlemleri bakımından da çok değerlidir. Örneğin İsveç’te ömründe nar ve üzüm görmeyen bir halk olduğunu yazan Mehmed Said Bey, İsveç kralının tatlı kavun ve kırmızı karpuz çekirdeği istediğini belirtir.

İsveç’te dokuz ay kış olduğunu yazan Mehmed Said Bey, dükkanlarda alış verişi genellikle kadınların yaptığını, erkeklerin uzun boylu, çok temiz, düzgün ve cengaver göründüğünü, cephaneliklerin ise dolu ve mükemmel olduğunu yazar.

Kitabı Dönence Yayınları’ndan çıkacak olan bu sefaretnamenin orjinal el yazmasından birkaç sayfayı aşağıda görebilirsiniz.